ძირა
ბოტანიკური აღწერა: მცენარე ძირა (Anethum graveolens) ერთწლიანი ბალახოვანი მცენარეა, რომელიც ქოლგოსანთა ოჯახს მიეკუთვნება. მისი სამშობლოა სამხრეთ-დასავლეთ და ცენტრალური აზია.
თესლი: ძირას თესლი ოვალური ფორმისაა, ბრტყელი, 4-5 მმ სიგრძისა და 2-3 მმ სიგანის. მას აქვს ღია ყავისფერი ან მოყვითალო ფერი და დამახასიათებელი, არომატული სუნი და გემო.
ქიმიური შემადგენლობა 100 გრამზე
- ენერგეტიკული ღირებულება: 305 კკალ.
- ნახშირწყლები: 35.5 გრ.
- ცხიმები: 14.9 გრ.
- ცილები: 15.9 გრ.
- ბოჭკოვანა: 25.7 გრ.
- ვიტამინები: A, B ჯგუფის ვიტამინები, C.
- მინერალები: კალციუმი, რკინა, მაგნიუმი, ფოსფორი, კალიუმი, თუთია, სპილენძი, მანგანუმი.
- აქტიური ნივთიერებები: ეთერზეთები (კარვონი, ლიმონენი, დილაპიოლი), ფლავონოიდები, კუმარინები.
აქტიური ნივთიერებების სია
- კარვონი: ეთერზეთი, რომელიც ძირას დამახასიათებელ სურნელსა და გემოს აძლევს. აქვს სპაზმოლიზური, ანთების საწინააღმდეგო და ანტიმიკრობული თვისებები.
- ლიმონენი: ეთერზეთი, რომელსაც აქვს ანტიოქსიდანტური და ანთების საწინააღმდეგო თვისებები.
- დილაპიოლი: ეთერზეთი, რომელსაც მიაწერენ შარდმდენ და ანტიბაქტერიულ თვისებებს.
- ფლავონოიდები: ძლიერი ანტიოქსიდანტები, რომლებიც იცავენ უჯრედებს დაზიანებისგან.
- კუმარინები: აქვთ ანტიკოაგულანტური და ანთების საწინააღმდეგო თვისებები.
ფარმაკოლოგიური თვისებები
- სპაზმოლიზური: ამცირებს გლუვი კუნთების სპაზმს, რაც ხელს უწყობს მუცლის ტკივილისა და შებერილობის შემცირებას.
- ანთების საწინააღმდეგო: ამცირებს ანთებით პროცესებს ორგანიზმში.
- ანტიმიკრობული: ებრძვის ბაქტერიებსა და სოკოებს. ანტიოქსიდანტური: იცავს უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების დაზიანებისგან.
- ლაქტაციის მასტიმულირებელი: ზრდის რძის გამოყოფას მეძუძურ დედებში.
- შარდმდენი: ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ზედმეტი სითხის გამოდევნას.
- საჭმლის მონელების გამაუმჯობესებელი: ხელს უწყობს საჭმლის მონელებას და ამცირებს შებერილობას.
- დამამშვიდებელი: აქვს მსუბუქი დამამშვიდებელი ეფექტი.
გამოყენება ხალხურ მედიცინაში
- საჭმლის მომნელებელი სისტემის პრობლემები: მეტეორიზმი, მუცლის ტკივილი, მადის დაქვეითება, ყაბზობა, დიარეა, კოლიკა ჩვილებში.
- სასუნთქი სისტემის დაავადებები: ბრონქიტი, ხველა.
- ლაქტაციის სტიმულაცია: რძის გამოყოფის გაზრდა მეძუძურ დედებში.
- უძილობა და შფოთვა: დამამშვიდებელი ეფექტის გამო.
- შარდსასქესო სისტემის ინფექციები: ცისტიტი, ურეთრიტი.
გამოყენების მეთოდები და ფორმები
- ნაყენი: 1 ჩაის კოვზ დაფქვილ ძირას თესლს დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი, დააყენეთ 10-15 წუთი და გადაწურეთ.
- ეთერზეთი: გამოიყენება არომათერაპიაში, ასევე შეიძლება დაემატოს მასაჟის ზეთებს ან აბაზანის წყალს.
- ფხვნილი: დაფქვილი ძირას თესლი შეიძლება დაემატოს საკვებს ან სასმელებს არომატისა და სამკურნალო თვისებების გასაძლიერებლად.
დოზირება
- ნაყენი: 1/2 - 1 ჭიქა 2-3-ჯერ დღეში.
- ეთერზეთი: რამდენიმე წვეთი არომალამპაში ან აბაზანის წყალში.
- ფხვნილი: 1/4 - 1/2 ჩაის კოვზი დღეში.
დოზირება შეიძლება განსხვავდებოდეს ასაკის, ჯანმრთელობის მდგომარეობისა და სხვა ფაქტორების მიხედვით. ყოველთვის მიმართეთ ექიმს ან კვალიფიციურ სპეციალისტს ინდივიდუალური დოზირების დასადგენად.
ინფორმაცია მიმდინარე კვლევებზე
მიმდინარე კვლევები იკვლევენ ძირას თესლის პოტენციურ ანტიოქსიდანტურ, ანთების საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობულ, ანტიდიაბეტურ და ანტიკანცეროგენულ თვისებებს. ზოგიერთი კვლევა ასევე მიუთითებს მის შესაძლო დადებით ეფექტზე ნევროლოგიური დაავადებების და ოსტეოპოროზის მკურნალობაში. თუმცა, ამ მიმართულებით საჭიროა დამატებითი კვლევები ადამიანებზე, რათა დადასტურდეს ეს პოტენციური სარგებელი.
უკუჩვენებები და გაფრთხილებები
- ალერგია: ძირას მიმართ ალერგიის შემთხვევაში მისი გამოყენება უკუნაჩვენებია.
- ორსულობა და ლაქტაცია: ორსულობისა და ლაქტაციის პერიოდში ძირას გამოყენება რეკომენდებული არ არის დიდი რაოდენობით ან ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში, რადგან არ არსებობს საკმარისი მონაცემები მისი უსაფრთხოების შესახებ.
- სისხლდენის დარღვევები: ძირამ შეიძლება შეანელოს სისხლის შედედება, ამიტომ სიფრთხილით უნდა იქნას გამოყენებული სისხლდენის დარღვევების მქონე პირებში ან ოპერაციის წინ.
- ურთიერთქმედება მედიკამენტებთან: ძირამ შესაძლოა ურთიერთქმედება მოახდინოს ზოგიერთ მედიკამენტთან, განსაკუთრებით სისხლის გამათხელებლებთან და დიაბეტის სამკურნალო პრეპარატებთან. ამიტომ, ძირას გამოყენებამდე აუცილებელია ექიმთან კონსულტაცია.
- ფოტოსენსიბილიზაცია: ძირას ეთერზეთმა შესაძლოა გაზარდოს კანის მგრძნობელობა მზის მიმართ. ამიტომ, მისი გარეგანი გამოყენების შემდეგ მოერიდეთ მზეზე დიდხანს ყოფნას.
ძირას თესლი არომატული და სასარგებლო საშუალებაა, რომელიც ფართოდ გამოიყენება როგორც კულინარიაში, ასევე ტრადიციულ მედიცინაში. მისი მრავალფეროვანი ფარმაკოლოგიური თვისებები მას მიმზიდველს ხდის სხვადასხვა დაავადებების სამკურნალოდ და პროფილაქტიკისთვის. თუმცა, როგორც ნებისმიერი სხვა სამკურნალო მცენარის შემთხვევაში, ძირას გამოყენებაც უნდა მოხდეს გონივრულად და ექიმის კონსულტაციის შემდეგ, განსაკუთრებით ორსულობის, ლაქტაციის ან ჯანმრთელობის სხვა პრობლემების არსებობის შემთხვევაში.