ვერხვის ქერქი - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

ვერხვი (Populus alba), ასევე ცნობილი როგორც თეთრი ვერხვი, ფოთოლმცვენი ხეა ტირიფისებრთა ოჯახიდან. მისი ბოტანიკური სახელწოდებაა Populus alba. ვერხვი ფართოდაა გავრცელებული ევროპაში, აზიაში, ჩრდილოეთ აფრიკაში. საქართველოში გვხვდება როგორც ბუნებრივად, ისე ხელოვნურად გაშენებული. აღსანიშნავია ვერხვი, როგორც სწრაფმზარდი ხე, რომელიც ხშირად გამოიყენება ეროზიის საწინააღმდეგოდ და დეკორატიული მიზნებისთვის. ვერხვის ქერქს, როგორც სამკურნალო საშუალებას, იყენებდნენ ტრადიციულ მედიცინაში, განსაკუთრებით ანთების საწინააღმდეგოდ და ტკივილგამაყუჩებლად.

მორფოლოგია

ვერხვის ქერქი, როგორც წესი, მოპოვებულია ახალგაზრდა ტოტებიდან და მცირე ზომის ღეროდან. ახალგაზრდა ტოტების ქერქი გლუვია, მომწვანო-მონაცრისფრო ან მოთეთრო ფერის. ასაკის მატებასთან ერთად ქერქი სქელდება, ხდება უხეში, დახეთქილი, მუქი ნაცრისფერი ან მოშავო. ვერხვის გამხმარ ქერქს აქვს სუსტი, დამახასიათებელი სუნი და მომწარო, ოდნავ შემკვრელი გემო.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

ვერხვის ქერქის ქიმიური შემადგენლობა დამოკიდებულია მცენარის ასაკზე, ზრდის ადგილსა და შეგროვების დროზე. თუმცა, ზოგადად, 100 გრამი ვერხვის ქერქი შეიცავს:

• სალიცილის გლიკოზიდები: 2-8 გ (მათ შორის სალიცინი, პოპულინი, სალიკორტინი).
• ფლავონოიდები: 1-3 გ (ქრიზინი, აპიგენინი, ლუტეოლინი და სხვ.).
• მთრიმლავი ნივთიერებები: 4-10 გ.
• ფენოლკარბონის მჟავები: 0.5-1 გ (სალიცილის მჟავა, გალის მჟავა).
• ფისები: კვალი.
• ორგანული მჟავები: კვალი (ვაშლის მჟავა, ლიმონმჟავა).

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• სალიცილის გლიკოზიდები: ვერხვის ქერქის ძირითადი აქტიური კომპონენტებია სალიცილის მჟავას გლიკოზიდები, განსაკუთრებით სალიცინი და პოპულინი. ორგანიზმში სალიცინი გარდაიქმნება სალიცილის მჟავად, რომელსაც აქვს ტკივილგამაყუჩებელი, სიცხის დამწევი და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება.
• ფლავონოიდები: ფლავონოიდებს, როგორიცაა ქრიზინი, აპიგენინი და ლუტეოლინი, აქვთ ანტიოქსიდანტური, ანთების საწინააღმდეგო და კაპილარების გამამაგრებელი თვისებები.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: მთრიმლავი ნივთიერებები, როგორებიცაა ტანინები, ავლენენ შემკვრელ, ანთების საწინააღმდეგო და ანტიმიკრობულ ეფექტს.
• ფენოლკარბონის მჟავები: სალიცილის მჟავას და გალის მჟავას აქვთ ტკივილგამაყუჩებელი, ანთების საწინააღმდეგო და ანტიოქსიდანტური მოქმედება.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ვერხვის ქერქს აქვს შემდეგი ძირითადი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• ტკივილგამაყუჩებელი: სალიცილის მჟავა და მისი გლიკოზიდები თრგუნავენ პროსტაგლანდინების სინთეზს, რითაც ამცირებენ ტკივილის შეგრძნებას.
• სიცხის დამწევი: სალიცილის მჟავა მოქმედებს თავის ტვინის თერმორეგულაციის ცენტრზე და აქვეითებს სხეულის ტემპერატურას.
• ანთების საწინააღმდეგო: სალიცილის მჟავა, ფლავონოიდები და მთრიმლავი ნივთიერებები ამცირებენ ანთებით პროცესებს.
• ანტიოქსიდანტური: ფლავონოიდები და ფენოლკარბონის მჟავები იცავენ უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების მავნე ზემოქმედებისგან.
• შემკვრელი: მთრიმლავი ნივთიერებები უკავშირდებიან ცილებს და წარმოქმნიან დამცავ აპკს ლორწოვან გარსებზე, რაც ამცირებს ანთებას.

გამოყენების სარგებელი

სამეცნიერო კვლევების თანახმად, ვერხვის ქერქის გამოყენება სასარგებლოა შემდეგ შემთხვევებში:

• მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის ტკივილი: თავის, კუნთების, სახსრების ტკივილი.
• ცხელება: ვერხვის ქერქს აქვს სიცხის დამწევი მოქმედება.
• გაციების და გრიპის სიმპტომების შემსუბუქება: ამცირებს ტკივილს, აქვეითებს ტემპერატურას.
• ართრიტი და რევმატიზმი: ამსუბუქებს სახსრების ტკივილს და ანთებას.

გამოყენების ჩვენებები

ვერხვის ქერქის გამოყენება რეკომენდებულია შემდეგ შემთხვევებში:

• მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის თავის ტკივილი.
• კუნთების და სახსრების ტკივილი.
• ცხელება.
• გაციების და გრიპის სიმპტომების შემსუბუქება.
• ართრიტით და რევმატიზმით გამოწვეული ტკივილის შემსუბუქება.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ვერხვის ქერქი გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში, როგორც ტკივილგამაყუჩებელი, სიცხის დამწევი და ანთების საწინააღმდეგო საშუალება. მას იყენებდნენ როგორც შინაგანად (ნაყენის, ჩაის სახით), ასევე გარეგანად (კომპრესებისთვის). ხალხურ მედიცინაში ვერხვის ქერქს იყენებენ თავის ტკივილის, კბილის ტკივილის, სახსრების ტკივილის, ცხელების, გაციების, რევმატიზმის სამკურნალოდ.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

• ვერხვის ქერქი ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ფორმით: გამომშრალი ქერქი, ნაყენი, ჩაი, კაფსულები, მშრალი ექსტრაქტი და სხვა.
• შიგნით მისაღებად, როგორც წესი, გამოიყენება ნაყენი, ჩაი, კაფსულები ან მშრალი ექსტრაქტი.
• დოზირება დამოკიდებულია გამოყენების ფორმაზე და დაავადების სიმძიმეზე.

ნაყენის მომზადება:

• 1-2 სუფრის კოვზ დაქუცმაცებულ ვერხვის ქერქს დაასხით 200-400 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ თავდახურულ ჭურჭელში 2-3 საათის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1/4-1/2 ჭიქა 3-4 ჯერ დღეში, ჭამის წინ.

ჩაის მომზადება:

• 1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ვერხვის ქერქს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ 10-15 წუთის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1 ჭიქა 2-3 ჯერ დღეში.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

• მშრალი ექსტრაქტის გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

კაფსულების გამოყენება:

• კაფსულების გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

• ვერხვის ქერქი ძირითადად გამოიყენება შიგნით მისაღებად. მისი გამოყენება გარეგანი გამოყენებისთვის, მაგალითად კომპრესების სახით, ნაკლებადაა გავრცელებული. ვერხვის ქერქის გამოყენება აბაზანისთვის არ არის ტიპური.

გვერდითი მოვლენები

ვერხვის ქერქის გამოყენებისას შესაძლოა გამოვლინდეს შემდეგი გვერდითი მოვლენები:

• გულისრევა, ღებინება, დიარეა.
• კუჭის ტკივილი.
• თავბრუსხვევა, ყურებში შუილი.
• ალერგიული რეაქციები (იშვიათად).

უკუჩვენებები

ვერხვის ქერქის გამოყენება უკუნაჩვენებია შემდეგ შემთხვევებში:

• მომატებული მგრძნობელობა სალიცილატების მიმართ.
• ასპირინის მიმართ ალერგია.
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი.
• 16 წლამდე ასაკის ბავშვები (რეიეს სინდრომის განვითარების რისკის გამო).
• კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება.
• სისხლდენისადმი მიდრეკილება.
• ბრონქული ასთმა.

გაფრთხილება

ვერხვის ქერქის გამოყენებამდე, განსაკუთრებით სამკურნალო მიზნებისთვის და ხანგრძლივი დროით, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას. ვერხვის ქერქმა შეიძლება გააძლიეროს ანტიკოაგულანტების (სისხლის გამათხელებლების) მოქმედება.