ტყის პიტნა

ბოტანიკური აღწერა: ტყის პიტნა (Mentha longifolia) - პროფესიონალური მიმოხილვა

• ოჯახი: Lamiaceae (ტუჩოსანთა).
• გვარი: Mentha (პიტნა).
• სახეობა: longifolia (ტყის პიტნა).
• სიცოცხლის ფორმა: მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე.
• ღერო: სწორმდგომი, ოთხწახნაგოვანი, 30-100 სმ სიმაღლის.
• ფოთლები: მოგრძო-ლანცეტისებური, დაკბილული კიდეებით, ზედა მხარეზე მუქი მწვანე, ქვედა მხარეზე უფრო ღია ფერის, დაფარულია მოკლე ბუსუსებით.
• ყვავილები: წვრილი, იასამნისფერი ან ვარდისფერი, შეკრებილია თავთავისებრ ყვავილედებად ღეროს წვერზე.
• ნაყოფი: კაკლუჭა.
• გავრცელება: ევროპა, აზია, ჩრდილოეთ აფრიკა; საქართველოში გავრცელებულია ტყის პირას, მდინარეების ნაპირებზე, ტენიან ადგილებში

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

• წყალი: 78.65 გ.
• ნახშირწყლები: 14.89 გ.
• ცილები: 3.75 გ.
• ცხიმები: 0.94 გ.
• ბოჭკო: 1.77 გ.
• ენერგეტიკული ღირებულება: 65 კკალ.
• ვიტამინები: A, C, B ჯგუფის ვიტამინები.
• მინერალები: კალციუმი, რკინა, მაგნიუმი, კალიუმი, მანგანუმი.
• ეთერზეთი: 0.3-1%, შეიცავს მენთოლს, მენთონს, მენთილ აცეტატს, პიპერიტონს, პულეგონს და სხვა ტერპენებს.

აქტიური ნივთიერებების სია მოკლე ანოტაციებით

• მენთოლი: უფერო კრისტალური ნივთიერება, რომელიც პასუხისმგებელია პიტნის დამახასიათებელ სურნელსა და გამაგრილებელ ეფექტზე. აქვს ანტისეპტიკური, ტკივილგამაყუჩებელი და სპაზმოლიზური თვისებები.
• მენთონი: უფერო ან მოყვითალო სითხე, პიტნის ეთერზეთის კომპონენტი. აქვს ანტიმიკრობული და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება.
• მენთილ აცეტატი: ეთერზეთის კომპონენტი, რომელიც ანიჭებს პიტნას დამახასიათებელ არომატს. აქვს სპაზმოლიზური და ტკივილგამაყუჩებელი მოქმედება.
• პიპერიტონი: ტერპენული კეტონი, რომელიც გვხვდება პიტნის ეთერზეთში. გააჩნია ანტიმიკრობული და ანტიოქსიდანტური თვისებები.
• პულეგონი: უფერო ან მოყვითალო სითხე, პიტნის ეთერზეთის კომპონენტი. აქვს ანტისეპტიკური და ამოსახველებელი მოქმედება.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

• სპაზმოლიზური: ადუნებს გლუვ კუნთებს, რაც ხელს უწყობს საჭმლის მომნელებელი სისტემის სპაზმებისა და ტკივილების შემცირებას.
• ქოლეტური: ასტიმულირებს ნაღვლის გამოყოფას, რაც ხელს უწყობს საჭმლის მონელებას და ცხიმების დაშლას.
• ანთების საწინააღმდეგო: ამცირებს ანთებით პროცესებს ორგანიზმში.
• ანტიმიკრობული: ებრძვის ბაქტერიებს, ვირუსებსა და სოკოებს.
• ანტიოქსიდანტური: იცავს უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების დაზიანებისგან.
• ამოსახველებელი: ხელს უწყობს ნახველის გათხელებას და გამოყოფას სასუნთქი გზებიდან.
• ტკივილგამაყუჩებელი: ამცირებს ტკივილის შეგრძნებას.
• სედატიური: აქვს დამამშვიდებელი ეფექტი ნერვულ სისტემაზე.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ტყის პიტნას ტრადიციულად იყენებენ შემდეგი მიზნებისთვის:

• საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევები: მეტეორიზმი, შებერილობა, კუჭის სპაზმები, ნაღვლის ბუშტის დაავადებები.
• სასუნთქი სისტემის დაავადებები: ბრონქიტი, ხველა, გაციება.
• ნერვული სისტემის დარღვევები: თავის ტკივილი, უძილობა, შფოთვა.
• კანის დაავადებები: ჭრილობები, დამწვრობა, ქავილი.
• სხვა: რევმატიზმი, ართრიტი, მენსტრუალური ტკივილები.

გამოყენების მეთოდები და ფორმები

• ნაყენი: 1-2 ჩაის კოვზ გამხმარ ფოთლებს დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 10-15 წუთი, გადაწურეთ და მიიღეთ 2-3-ჯერ დღეში.
• ჩაი: 1 ჩაის კოვზ გამხმარ ფოთლებს დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 5-10 წუთი და მიიღეთ 2-3-ჯერ დღეში.
• ეთერზეთი: გამოიყენება არომათერაპიაში, ინჰალაციის ან მასაჟის სახით (განზავებული საბაზისო ზეთში).
• კომპრესები: დაჟეჟილი ფოთლები ან ნაყენში დასველებული დოლბანდი დაიდეთ მტკივნეულ ადგილზე.

დოზირება

დოზირება დამოკიდებულია გამოყენების ფორმაზე, ასაკსა და ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე.

• მოზრდილები:
• ნაყენი: 1-2 ჩაის კოვზი 2-3-ჯერ დღეში.
• ჩაი: 1 ჭიქა 2-3-ჯერ დღეში.
• ეთერზეთი: რამდენიმე წვეთი არომალამპაში ან განზავებული მასაჟისთვის.
• ბავშვები: ტყის პიტნის გამოყენება ბავშვებში არ არის რეკომენდებული ექიმის კონსულტაციის გარეშე.

ინფორმაცია ბოლო მიმდინარე კვლევებზე

ბოლო კვლევები ადასტურებენ ტყის პიტნის შემდეგ პოტენციურ თვისებებს:

• ანტიოქსიდანტური და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება: ტყის პიტნის ექსტრაქტმა აჩვენა ძლიერი ანტიოქსიდანტური და ანთების საწინააღმდეგო აქტივობა ლაბორატორიულ და ცხოველებზე ჩატარებულ კვლევებში.
• ანტიმიკრობული აქტივობა: ტყის პიტნის ეთერზეთი ეფექტურია სხვადასხვა ბაქტერიებისა და სოკოების წინააღმდეგ.
• ტკივილგამაყუჩებელი და სპაზმოლიზური ეფექტი: კვლევები მიუთითებს ტყის პიტნის პოტენციალზე, შეამციროს ტკივილი და სპაზმები, განსაკუთრებით საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევების დროს.
• სხვა: მიმდინარეობს კვლევები ტყის პიტნის გავლენის შესახებ ნერვულ სისტემაზე, იმუნურ სისტემაზე და სხვა ორგანოებსა და სისტემებზე.

უკუჩვენებები და გაფრთხილებები

• ალერგია: პიტნის მიმართ ალერგიის შემთხვევაში თავი უნდა შეიკავოთ მისი გამოყენებისგან.
• ორსულობა და ლაქტაცია: ორსულებმა და მეძუძურებმა უნდა მიმართონ ექიმს ტყის პიტნის გამოყენებამდე.
• ღვიძლის დაავადებები: დიდი რაოდენობით პიტნის ზეთის მიღებამ შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს ღვიძლზე.
• ბავშვები: პიტნის ზეთის გამოყენება ბავშვებში, განსაკუთრებით ჩვილებში, არ არის რეკომენდებული.
• გაფრთხილება: ტყის პიტნის გამოყენებამდე ნებისმიერი სამედიცინო მიზნით, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან ან კვალიფიციურ ფიტოთერაპევტთან.

ტყის პიტნა არის ღირებული სამკურნალო მცენარე, რომელიც ფართოდ გამოიყენება ტრადიციულ და თანამედროვე მედიცინაში. მისი მრავალფეროვანი ფარმაკოლოგიური თვისებები და უსაფრთხოების პროფილი მას მიმზიდველს ხდის სხვადასხვა დაავადებების სამკურნალოდ და პროფილაქტიკისთვის. თუმცა, მნიშვნელოვანია მისი გამოყენება ექიმის რეკომენდაციების შესაბამისად და დოზირების დაცვით.