მზესუმზირას ფესვები - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: მზესუმზირა (Helianthus annuus) ერთწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა ასტრისებრთა ოჯახიდან. მისი ბოტანიკური სახელწოდებაა Helianthus annuus L.. მზესუმზირა ფართოდაა ცნობილი თავისი ლამაზი ყვითელი ყვავილებით და საკვებად ვარგისი თესლებით, რომლებიც მდიდარია ზეთით. მზესუმზირას სამშობლოდ ჩრდილოეთი ამერიკა ითვლება, საიდანაც ის მთელ მსოფლიოში გავრცელდა. საქართველოში ძირითადად კულტივირებულია, როგორც ზეთოვანი მცენარე. მზესუმზირას სხვადასხვა ნაწილები, მათ შორის ფესვები, გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში.

მორფოლოგია

მზესუმზირას ფესვები ღეროსებრი ფესვთა სისტემით ხასიათდება. მთავარი ფესვი აღწევს ნიადაგში 2-3 მეტრამდე სიღრმეზე. მისგან გამოდის მრავალრიცხოვანი გვერდითი ფესვები, რომლებიც ძირითადად ნიადაგის ზედა ფენებშია განლაგებული. ფესვები მოთეთრო-მოყვითალო ფერისაა, დაფარულია წვრილი ფესვის ბეწვებით. ფესვების გემო ოდნავ მომწაროა, სუნი სუსტი.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

მზესუმზირას ფესვების ქიმიური შემადგენლობა ჯერ კიდევ არ არის სრულყოფილად შესწავლილი. თუმცა, ცნობილია, რომ ისინი შეიცავენ:

• ინულინი: პოლისაქარიდი, რომლის შემცველობა მერყეობს.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: მცირე რაოდენობით.
• ფლავონოიდები: კვალი.
• საპონინები: კვალი.
• ფისები: მცირე რაოდენობით.
• ალკალოიდები: კვალი.
• ორგანული მჟავები: კვალი.
• მინერალური ნივთიერებები: კალიუმი, კალციუმი, ფოსფორი, მაგნიუმი, რკინა და სხვა.

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ინულინი: პოლისაქარიდი, პრებიოტიკი, რომელიც ხელს უწყობს ნაწლავის სასარგებლო მიკროფლორის ზრდას.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: აქვთ შემკვრელი, ანთების საწინააღმდეგო და ანტიმიკრობული მოქმედება.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

მზესუმზირას ფესვების ფარმაკოლოგიური თვისებები ბოლომდე შესწავლილი არ არის. თუმცა, არსებული მონაცემები და ხალხური მედიცინის გამოცდილება მიუთითებს შემდეგ თვისებებზე:

• შარდმდენი: ფესვების ნახარში ავლენს მსუბუქ შარდმდენ ეფექტს.
• ანთების საწინააღმდეგო: შეიძლება ჰქონდეს გარკვეული ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება.
• ტკივილგამაყუჩებელი: ხალხურ მედიცინაში გამოიყენება ტკივილის შესამსუბუქებლად, განსაკუთრებით სახსრების ტკივილის დროს.
• ანტიდიარეული: მთრიმლავი ნივთიერებების შემცველობის გამო, შეიძლება დაეხმაროს მსუბუქი დიარეის დროს.
• ანტიოქსიდანტური: ზოგიერთი კვლევა მიუთითებს ფესვების ექსტრაქტის პოტენციურ ანტიოქსიდანტურ აქტივობაზე.

გამოყენება მედიცინაში: ოფიციალურ მედიცინაში მზესუმზირას ფესვების გამოყენება შეზღუდულია. ზოგიერთ ქვეყანაში ფესვების ექსტრაქტი შედის შარდმდენი და ნაღველმდენი პრეპარატების შემადგენლობაში. თუმცა, მისი ეფექტურობა ამ მიმართულებით დამატებით კვლევებს საჭიროებს.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

მზესუმზირას ფესვები შედარებით ნაკლებად პოპულარულია ხალხურ მედიცინაში, ვიდრე მცენარის სხვა ნაწილები. თუმცა, ზოგიერთ რეგიონში მას მაინც იყენებენ. ხალხური რეცეპტების მიხედვით, ფესვების ნახარშს იყენებენ თირკმელკენჭოვანი დაავადების, შარდის ბუშტის ანთების, რევმატიზმის, პოდაგრის, დიარეის, კუჭის წყლულის და სიყვითლის სამკურნალოდ. ასევე, არსებობს ცნობები ფესვების ნახარშის გამოყენების შესახებ, როგორც სისხლის გამწმენდი და მატონიზირებელი საშუალების.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

მზესუმზირას ფესვები, როგორც წესი, გამოიყენება გამომშრალი სახით ნაყენის ან ჩაის მოსამზადებლად. მშრალი ექსტრაქტის ან კაფსულების სახით ნაკლებადაა გავრცელებული. რეკომენდებული დოზა და გამოყენების წესი დამოკიდებულია კონკრეტულ რეცეპტზე და დაავადებაზე.

ნაყენის მომზადება:

• დაქუცმაცებულ მზესუმზირას ფესვებს (1-2 სუფრის კოვზს) დაასხით არაყი (500 მლ) ან 40-70% ეთილის სპირტი, დააყენეთ თავდახურულ ჭურჭელში ბნელ ადგილას 2-3 კვირის განმავლობაში, დროდადრო შეანჯღრიეთ. შემდეგ გაწურეთ. ინახება გრილ, ბნელ ადგილას. დოზირება ინიშნება ინდივიდუალურად, ექიმის რეკომენდაციით.

ჩაის მომზადება:

• 1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ მზესუმზირას ფესვებს დაასხით 1 ჭიქა (200 მლ) მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 10-15 წუთის განმავლობაში, შემდეგ გაწურეთ. მიიღეთ 1/4-1/2 ჭიქა 2-3-ჯერ დღეში.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

ინფორმაცია მზესუმზირას ფესვების მშრალი ექსტრაქტის შესახებ შეზღუდულია. მისი გამოყენების შემთხვევაში, მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

კაფსულების გამოყენება:

ინფორმაცია მზესუმზირას ფესვების კაფსულების შესახებ შეზღუდულია. მათი გამოყენების შემთხვევაში, მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

ხალხურ მედიცინაში არსებობს რეცეპტები, სადაც მზესუმზირას ფესვების ნახარში გამოიყენება გარეგანად, კომპრესების სახით სახსრების ტკივილის დროს. თუმცა, ამგვარი გამოყენების ეფექტურობა მეცნიერულად დადასტურებული არ არის.

გვერდითი მოვლენები

მზესუმზირას ფესვების გამოყენებისას გვერდითი მოვლენები იშვიათია. შესაძლოა გამოვლინდეს:

• ალერგიული რეაქციები: ინდივიდუალური აუტანლობის შემთხვევაში.
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევები: გულისრევა, დისკომფორტი მუცლის არეში (დიდი დოზებით მიღებისას).

უკუჩვენებები

• მომატებული მგრძნობელობა მზესუმზირას ან მასში შემავალი კომპონენტების მიმართ.
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი (უსაფრთხოების შესახებ საკმარისი მონაცემების არარსებობის გამო).
• ბავშვთა ასაკი (12 წლამდე - უსაფრთხოების შესახებ საკმარისი მონაცემების არარსებობის გამო).
• თირკმლის და ღვიძლის მძიმე დაავადებები.

გაფრთხილება

გაფრთხილება: მზესუმზირას ფესვების გამოყენებამდე, განსაკუთრებით სამკურნალო მიზნებისთვის, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო ქრონიკული დაავადებების, მედიკამენტების მიღების ან განსაკუთრებული მდგომარეობების დროს (მაგ., ორსულობა). გაითვალისწინეთ, რომ მზესუმზირას ფესვების სამკურნალო თვისებები სრულყოფილად შესწავლილი არ არის და საჭიროა შემდგომი კვლევები. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას.