კუნელის ნაყოფი - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: კუნელი (Crataegus) ფოთოლმცვენი, ეკლიანი ბუჩქების ან პატარა ხეების გვარია ვარდისებრთა ოჯახიდან. ცნობილია კუნელის 200-ზე მეტი სახეობა, რომლებიც ძირითადად გავრცელებულია ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყლებში, განსაკუთრებით ჩრდილოეთ ამერიკასა და ევრაზიაში. საქართველოში ველურად იზრდება 10-მდე სახეობა, მათ შორის აღსანიშნავია: შავი კუნელი (Crataegus pentagyna), კავკასიური კუნელი (Crataegus caucasica), ხუთბუტკოიანი კუნელი (Crataegus kyrtostyla) და სხვა. კუნელი ცნობილია თავისი სამკურნალო თვისებებით, განსაკუთრებით გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებების დროს. მცენარის ნაყოფი საუკუნეების მანძილზე გამოიყენებოდა ხალხურ მედიცინაში.

მორფოლოგია

კუნელის ნაყოფი წვნიანი, კურკიანია, სფერული ან ელიფსური ფორმის. ნაყოფის ზომა მერყეობს 0.5-დან 2 სმ-მდე დიამეტრში, დამოკიდებულია სახეობაზე. შეფერილობა მრავალფეროვანია: ყვითელი, ნარინჯისფერი, წითელი, შავი. ნაყოფის ზედაპირი გლუვია, ზოგჯერ დაფარულია თხელი ცვილისებრი ნაფიფქით. ნაყოფის რბილობი ფქვილოვანია, მოტკბო-მომჟავო გემოთი. თითოეული ნაყოფი შეიცავს 1-5 კურკას.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

კუნელის ნაყოფი მდიდარია ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებებით. 100 გრამი კუნელის ნაყოფი, საშუალოდ, შეიცავს:

• ფლავონოიდები: 1-3 გ (ჰიპეროზიდი, რუტინი, კვერცეტინი, ვიტექსინი და სხვა).
• ტრიტერპენული საპონინები: 0.5-1 გ (ურსოლის და ოლეანოლის მჟავები).
• ორგანული მჟავები: 2-4 გ (ლიმონმჟავა, ვაშლმჟავა, ღვინომჟავა და სხვა).
• ვიტამინები: C ვიტამინი (50-100 მგ), K ვიტამინი, E ვიტამინი, კაროტინი (პროვიტამინი A).
• შაქრები: 5-15 გ (გლუკოზა, ფრუქტოზა).
• პექტინები: 2-4 გ.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: 1-3 გ.
• მინერალური ნივთიერებები: კალიუმი, კალციუმი, მაგნიუმი, რკინა და სხვა.

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ფლავონოიდები: ჰიპეროზიდი, რუტინი, კვერცეტინი, ვიტექსინი - აუმჯობესებენ გულის კუნთის კუმშვადობას, აფართოებენ კორონარულ სისხლძარღვებს, აქვთ ანტიოქსიდანტური და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება.
• ტრიტერპენული საპონინები: ურსოლის და ოლეანოლის მჟავები - აქვთ კარდიოტონური, შარდმდენი და ანთების საწინააღმდეგო ეფექტი.
• ორგანული მჟავები: ლიმონმჟავა, ვაშლმჟავა - მონაწილეობენ ნივთიერებათა ცვლის პროცესებში.
• ვიტამინი C: ძლიერი ანტიოქსიდანტი, აძლიერებს იმუნურ სისტემას, მონაწილეობს კოლაგენის სინთეზში.
• კაროტინი (პროვიტამინი A): აუცილებელია მხედველობისთვის, კანის და ლორწოვანი გარსების ჯანმრთელობისთვის.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

კუნელის ნაყოფს აქვს შემდეგი ძირითადი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• კარდიოტონური: აძლიერებს გულის კუნთის შეკუმშვას, აუმჯობესებს გულის მუშაობას.
• ანტიარითმიული: არეგულირებს გულის რითმს, ამცირებს არითმიის რისკს.
• ჰიპოტენზიური: აქვეითებს არტერიულ წნევას.
• სედატიური: აქვს დამამშვიდებელი ეფექტი ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე.
• სისხლძარღვთა გამაფართოებელი: აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას, განსაკუთრებით კორონარულ სისხლძარღვებში.
• ანტიოქსიდანტური: იცავს უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების მავნე ზემოქმედებისგან.
• შარდმდენი: აქვს მსუბუქი შარდმდენი მოქმედება.
• ანტისპაზმური: ხსნის გლუვი კუნთების სპაზმს.

გამოყენების სარგებელი

სამეცნიერო კვლევების თანახმად, კუნელის ნაყოფის გამოყენება სასარგებლოა შემდეგ შემთხვევებში:

• გულის ქრონიკული უკმარისობა: აუმჯობესებს გულის კუმშვად ფუნქციას, ამცირებს შეშუპებას.
• სტენოკარდია: ამცირებს სტენოკარდიული შეტევების სიხშირეს და ინტენსივობას.
• არტერიული ჰიპერტენზია: ხელს უწყობს არტერიული წნევის ნორმალიზებას.
• გულის ნევროზი: ამცირებს გულის ფრიალს, ტაქიკარდიას.
• ათეროსკლეროზი: ანელებს ათეროსკლეროზული პროცესების განვითარებას.
• უძილობა: ხელს უწყობს ჩაძინებას და აუმჯობესებს ძილის ხარისხს.
• კლიმაქტერული სინდრომი: ამსუბუქებს კლიმაქსის პერიოდში გამოვლენილ სიმპტომებს.
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევები: აუმჯობესებს საჭმლის მონელებას, ხსნის სპაზმებს.

გამოყენების ჩვენებები

კუნელის ნაყოფის გამოყენება რეკომენდებულია შემდეგ შემთხვევებში:

• გულის ქრონიკული უკმარისობის I-II სტადია.
• სტენოკარდიის მსუბუქი ფორმები.
• არტერიული ჰიპერტენზიის საწყისი სტადია.
• გულის ნევროზი, ტაქიკარდია.
• ათეროსკლეროზის პროფილაქტიკა.
• უძილობა, ნევროზული მდგომარეობები.
• კლიმაქტერული სინდრომი.
• საჭმლის მონელების დარღვევები, სპასტიური კოლიტი.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

კუნელის ნაყოფი ფართოდ გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში სხვადასხვა ქვეყანაში. მას იყენებენ ნაყენის, ჩაის, ექსტრაქტის, მურაბის, წვენის სახით. ხალხური რეცეპტების მიხედვით, კუნელის ნაყოფს ხმარობენ გულის დაავადებების, მაღალი წნევის, უძილობის, ნერვული აშლილობის, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებების, დიარეის, რევმატიზმის, პოდაგრის სამკურნალოდ. ასევე, იყენებენ როგორც მატონიზირებელ, შარდმდენ და სისხლის გამწმენდ საშუალებას.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

კუნელის ნაყოფი ხელმისაწვდომია გამხმარის, ნაყენის, ჩაის, მშრალი ექსტრაქტის, კაფსულების და სხვა ფორმით. დოზირება და გამოყენების წესი დამოკიდებულია პრეპარატის ფორმაზე.

ნაყენის მომზადება:

• 2 სუფრის კოვზ გამხმარ კუნელის ნაყოფს დაასხით 200 მლ არაყი ან სპირტი.
• გააჩერეთ თავდახურულ, მინის ჭურჭელში, ბნელ ადგილას 2 კვირის განმავლობაში.
• პერიოდულად შეანჯღრიეთ.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 20-30 წვეთი 3-ჯერ დღეში, ჭამის წინ.

ჩაის მომზადება:

• 1 სუფრის კოვზ გამხმარ კუნელის ნაყოფს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ 10-15 წუთის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1/2 ჭიქა 2-3-ჯერ დღეში.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

კაფსულების გამოყენება:

კაფსულების გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

კუნელის ნაყოფის გამოყენება ინჰალაციისთვის ან აბაზანისთვის არ არის ტიპიური.

გვერდითი მოვლენები

კუნელის ნაყოფის გამოყენებისას გვერდითი მოვლენები იშვიათია. შესაძლებელია გამოვლინდეს:

• ალერგიული რეაქციები.
• თავბრუსხვევა.
• ძილიანობა.
• კუჭ-ნაწლავის მსუბუქი აშლილობა.

უკუჩვენებები

• ჰიპოტენზია (დაბალი არტერიული წნევა).
• ბრადიკარდია (გულისცემის შენელება).
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი.
• ინდივიდუალური აუტანლობა კუნელის ან მასში შემავალი კომპონენტების მიმართ.

გაფრთხილება

გაფრთხილება: კუნელის ნაყოფის პრეპარატების გამოყენებამდე, განსაკუთრებით სამკურნალო მიზნებისთვის, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო ქრონიკული დაავადებების, მედიკამენტების მიღების ან განსაკუთრებული მდგომარეობების დროს (მაგ., ორსულობა).