ლავანდის ყვავილები - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: ლავანდა (Lavandula) მრავალწლოვანი, მარადმწვანე ბუჩქების ან ნახევრად ბუჩქების გვარია ტუჩოსანთა ოჯახიდან. ლავანდა ცნობილია თავისი სურნელოვანი ყვავილებით და ეთერზეთით, რომელსაც ფართო გამოყენება აქვს პარფიუმერიაში, კოსმეტიკასა და მედიცინაში. გვარი მოიცავს 40-მდე სახეობას, რომლებიც ძირითადად გავრცელებულია ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში, ჩრდილოეთ აფრიკაში, არაბეთის ნახევარკუნძულსა და ინდოეთში. საქართველოში კულტივირებულია ვიწროფოთოლა ლავანდა (Lavandula angustifolia), რომელსაც ასევე უწოდებენ ნამდვილ ლავანდას ან ინგლისურ ლავანდას. ლავანდის ყვავილები საუკუნეების მანძილზე გამოიყენება, როგორც დამამშვიდებელი, ანტისეპტიკური და ანთების საწინააღმდეგო საშუალება.

მორფოლოგია

ლავანდის ყვავილები პატარაა, ორტუჩიანი, შეკრებილი თავთავისებრ ყვავილედებად, რომლებიც განლაგებულია გრძელ საყვავილე ღეროებზე. ყვავილები, როგორც წესი, ლურჯი ან იისფერია, თუმცა არსებობს ჯიშები თეთრი და ვარდისფერი ყვავილებით. ყვავილები გამოირჩევა ძლიერი, სასიამოვნო სურნელით, რაც განპირობებულია მათში ეთერზეთის მაღალი შემცველობით. თითოეული ყვავილი დაახლოებით 5-10 მმ სიგრძისაა.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

ლავანდის ყვავილები მდიდარია ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებებით. 100 გრამი ლავანდის ყვავილი, საშუალოდ, შეიცავს:

• ეთერზეთი: 1-3 გ, ძირითადი კომპონენტებია ლინალოოლი (20-50%), ლინალილაცეტატი (30-55%), ასევე კამფენი, ციმენი, ოციმენი, ტერპინეოლი და სხვა.
• ფლავონოიდები: 0.5-1 გ, ლუტეოლინი, აპიგენინი და სხვა.
• კუმარინები: 0.2-0.5 გ, ჰერნიარინი, უმბელიფერონი და სხვა.
• ტრიტერპენები: ურსოლის მჟავა.
• ფენოლკარბონის მჟავები: როზმარინის მჟავა, ქლოროგენის მჟავა და სხვა.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: მცირე რაოდენობით.

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ეთერზეთი: ლინალოოლი, ლინალილაცეტატი, კამფენი, ციმენი, ოციმენი, ტერპინეოლი - განაპირობებენ ლავანდის ყვავილების არომატს და აქვთ დამამშვიდებელი, ანტისპაზმური, ანტისეპტიკური, ანთების საწინააღმდეგო და ტკივილგამაყუჩებელი მოქმედება.
• ფლავონოიდები: ლუტეოლინი, აპიგენინი - ავლენენ ანტიოქსიდანტურ და ანთების საწინააღმდეგო თვისებებს.
• კუმარინები: ჰერნიარინი, უმბელიფერონი - ხელს უწყობენ გლუვი კუნთების მოდუნებას.
• ტრიტერპენები: ურსოლის მჟავა - აქვს ანთების საწინააღმდეგო და ანტიმიკრობული მოქმედება.
• ფენოლკარბონის მჟავები: როზმარინის მჟავა, ქლოროგენის მჟავა - ავლენენ ანტიოქსიდანტურ და ანთების საწინააღმდეგო თვისებებს.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ლავანდის ყვავილებს აქვთ შემდეგი ძირითადი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• სედატიური: ამშვიდებს ნერვულ სისტემას, ხსნის დაძაბულობას, აუმჯობესებს ძილს.
• ანტისპაზმური: ხსნის გლუვი კუნთების სპაზმს, განსაკუთრებით საჭმლის მომნელებელ და საშარდე სისტემაში.
• ანტისეპტიკური: აფერხებს ბაქტერიების და სოკოების ზრდას.
• ანთების საწინააღმდეგო: ამცირებს ანთებით პროცესებს.
• ტკივილგამაყუჩებელი: აქვს მსუბუქი ტკივილგამაყუჩებელი ეფექტი.
• შარდმდენი: აქვს მსუბუქი შარდმდენი მოქმედება.
• ანტიოქსიდანტური: იცავს უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების მავნე ზემოქმედებისგან.

გამოყენების სარგებელი

სამეცნიერო კვლევების თანახმად, ლავანდის ყვავილების გამოყენება სასარგებლოა შემდეგ შემთხვევებში:

• ნევროზები, უძილობა: ლავანდა ეფექტურია ნევროზული მდგომარეობების, შფოთვის, გაღიზიანებადობის, უძილობის დროს.
• თავის ტკივილი, შაკიკი: ლავანდის ყვავილების ნაყენი ან ჩაი შეიძლება დაგეხმაროთ თავის ტკივილის და შაკიკის შეტევების შემსუბუქებაში.
• სტრესი და დაძაბულობა: ლავანდის არომათერაპია და ნაყენის მიღება ხელს უწყობს სტრესის მოხსნას და ემოციური წონასწორობის აღდგენას.
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის პრობლემები: ლავანდა აუმჯობესებს მადას, ხსნის სპაზმებს და ამცირებს შებერილობას.
• კანის დაავადებები: ლავანდის ნაყენი გამოიყენება გარეგანად კანის მსუბუქი ანთებითი დაავადებების დროს (მაგ., მწერის ნაკბენი, მცირე დამწვრობა).

გამოყენების ჩვენებები

ლავანდის ყვავილების გამოყენება რეკომენდებულია შემდეგ შემთხვევებში:

• ნევრასთენია, ნევროზული მდგომარეობები, შფოთვა, გაღიზიანებადობა.
• უძილობა, ძილის დარღვევა.
• თავის ტკივილი, შაკიკი.
• სტრესული სიტუაციები, ემოციური დაძაბულობა.
• კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სპაზმები, შებერილობა.
• მსუბუქი ართრიტი, რევმატიზმი.
• კანის მსუბუქი ანთებითი დაავადებები (გარეგანი გამოყენება).

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ლავანდის ყვავილები ფართოდ გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში სხვადასხვა ქვეყანაში. მას იყენებენ ნაყენის, ჩაის, ექსტრაქტის, ზეთის სახით. ხალხური რეცეპტების მიხედვით, ლავანდის ყვავილებს ხმარობენ ნერვული აშლილობის, უძილობის, თავის ტკივილის, გულის ფრიალის, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებების, კანის დაავადებების, რევმატიზმის, პოდაგრის სამკურნალოდ. ასევე, იყენებენ როგორც ჭრილობების შემახორცებელ, ანტისეპტიკურ და მწერების საწინააღმდეგო საშუალებას.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

ლავანდის ყვავილები ხელმისაწვდომია გამხმარის, ნაყენის, ჩაის, მშრალი ექსტრაქტის და კაფსულების სახით. დოზირება და გამოყენების წესი დამოკიდებულია პრეპარატის ფორმაზე.

ნაყენის მომზადება:

• 1 სუფრის კოვზ გამხმარ ლავანდის ყვავილებს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ თავდახურულ ჭურჭელში 1-2 საათის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1/4 ჭიქა 3-4 ჯერ დღეში, ჭამის წინ.

ჩაის მომზადება:

• 1 ჩაის კოვზ გამხმარ ლავანდის ყვავილებს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ 5-10 წუთის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1 ჭიქა 2-3-ჯერ დღეში, შეგიძლიათ დაამატოთ თაფლი გემოვნებით.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

კაფსულების გამოყენება:

კაფსულების გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

ლავანდის ყვავილების გამოყენება ინჰალაციისთვის ან აბაზანისთვის არ არის ტიპიური, თუმცა შეგიძლიათ გამოიყენოთ რამოდენიმე წვეთი ლავანდის ეთერზეთი ინჰალაციისთვის ან აბაზანისთვის. (გაითვალისწინეთ, რომ ამ პროდუქტში მხოლოდ ყვავილებია და არა ეთერზეთი).

გვერდითი მოვლენები

ლავანდის ყვავილების გამოყენებისას გვერდითი მოვლენები იშვიათია. შესაძლოა გამოვლინდეს:

• ალერგიული რეაქციები (კანზე გამონაყარი, ქავილი, სიწითლე).
• თავის ტკივილი.
• გულისრევა.

უკუჩვენებები

• ჰიპერმგრძნობელობა ლავანდის ან მასში შემავალი კომპონენტების მიმართ.
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი (უსაფრთხოების შესახებ საკმარისი კვლევების არარსებობის გამო).
• ბავშვთა ასაკი (12 წლამდე, ექიმის კონსულტაციის გარეშე).
• ეპილეფსია.
• ჰიპოტენზია (სიფრთხილით).

გაფრთხილება

გაფრთხილება: ლავანდის ყვავილების გამოყენებამდე, განსაკუთრებით სამკურნალო მიზნებისთვის, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო ქრონიკული დაავადებების, მედიკამენტების მიღების ან განსაკუთრებული მდგომარეობების დროს (მაგ., ორსულობა). არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას.