თეთრი სეზამის თესლი
ბოტანიკური აღწერა: თეთრი სეზამი (Sesamum indicum) არის ერთწლოვანი მცენარე, რომელიც მიეკუთვნება Pedaliaceae-ს ოჯახს. ის იზრდება 0.5-დან 2 მეტრამდე სიმაღლეში, აქვს სწორმდგომი ღერო და ოვალური, წაგრძელებული ფოთლები. მცენარე ივითარებს ნაყოფს, რომელიც არის კაფსულა, რომელიც შეიცავს მრავალ თეთრ, ბრტყელ, ოვალურ თესლს. თეთრი სეზამი იზრდება ტროპიკულ და სუბტროპიკულ რეგიონებში, მათ შორის აფრიკაში, აზიასა და სამხრეთ ამერიკაში.
ქიმიური შემადგენლობა
თეთრი სეზამის თესლი მდიდარია მრავალფეროვანი ნუტრიენტებით, მათ შორის:
- მაკროელემენტები:
- ენერგეტიკული ღირებულება: 573 კკალ.
- ცილები: 17.7 გ.
- ცხიმები: 49.7 გ.
- მონოუჯერი: 19.5 გ.
- პოლიუჯერი: 25.7 გ.
- ნაჯერი: 7.9 გ.
- ნახშირწყლები: 12.2 გ.
- შაქარი: 1.7 გ.
- სახამებელი: 5.1 გ.
- უჯრედისი: 11.8 გ.
- ვიტამინები:
- თიამინი (B1): 0.791 მგ.
- რიბოფლავინი (B2): 0.247 მგ.
- ნიაცინი (B3): 4.515 მგ.
- პანტოთენის მჟავა (B5): 0.05 მგ.
- პირიდოქსინი (B6): 0.791 მგ.
- ფოლიუმის მჟავა (B9): 97 მკგ.
- ქოლინი: 52.6 მგ.
- ვიტამინი E: 0.25 მგ.
- ვიტამინი K: 36.8 მკგ.
- მინერალები:
- კალციუმი: 975 მგ.
- რკინა: 14.6 მგ.
- მაგნიუმი: 351 მგ.
- მანგანუმი: 2.461 მგ.
- ფოსფორი: 629 მგ.
- კალიუმი: 468 მგ.
- ნატრიუმი: 11 მგ.
- თუთია: 7.75 მგ.
- სპილენძი: 1.304 მგ.
- სელენი: 56.6 მკგ.
- სხვა კომპონენტები:
- წყალი: 5.0 გ.
- ფიტოსტეროლები: 300 მგ.
ჯანმრთელობის სარგებელი
თეთრი სეზამის თესლს მრავალი პოტენციური ჯანმრთელობის სარგებელი აქვს, მათ შორის:
- გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობა: ლინოლენის მჟავა და სხვა ნუტრიენტები ხელს უწყობენ ქოლესტერინის დონის შემცირებას და არტერიული წნევის რეგულირებას.
- იმუნური სისტემის გაძლიერება: თუთია და სხვა ანტიოქსიდანტები აძლიერებენ იმუნურ სისტემას.
- ანტიოქსიდანტური მოქმედება: სესამინი და სესამოლი იცავენ უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების დაზიანებისგან.
- კანის ჯანმრთელობა: ვიტამინი E და ცხიმოვანი მჟავები ხელს უწყობენ კანის ჯანმრთელობას და ელასტიურობას.
- ძვლების სიმაგრე: კალციუმი და მაგნიუმი აუცილებელია ძვლების სიმკვრივის შესანარჩუნებლად.
ტრადიციული და თანამედროვე გამოყენებები
თეთრი სეზამის თესლი ფართოდ გამოიყენება სხვადასხვა კულტურაში:
- საკვებად: გამოიყენება ტაჰინის (სეზამის პასტა), ჰალვას, სალათების, სოუსების, ნამცხვრებისა და სხვა კერძების მოსამზადებლად.
- სამკურნალოდ: ტრადიციულ მედიცინაში გამოიყენება კანის დაავადებების, საჭმლის მომნელებელი პრობლემების, ართრიტის და სხვა მდგომარეობების სამკურნალოდ.
- კოსმეტიკურ პროდუქტებში: სეზამის ზეთი გამოიყენება კანისა და თმის მოვლის საშუალებებში მისი დამატენიანებელი და მკვებავი თვისებების გამო.
მომზადება და მოხმარება
თეთრი სეზამის თესლი შეიძლება მიირთვათ უმი ან შემწვარი სახით. შეწვის შედეგად უფრო მკვეთრი არომატი და გემო უჩნდება. ისინი შეიძლება დაემატოს სალათებს, სოუსებს, ნამცხვრებს და სხვა კერძებს. ტაჰინის მოსამზადებლად, თეთრი სეზამის თესლი უნდა დაფქვათ პასტის მიღებამდე. დღიური რეკომენდებული დოზა არ არის მკაცრად განსაზღვრული, მაგრამ ზოგადად რეკომენდირებულია 1-2 სუფრის კოვზი თეთრი სეზამის თესლის ან ტაჰინის მიღება დღეში.
გვერდითი მოვლენები და წინასწარი გაფრთხილებები
თეთრი სეზამის თესლი ზოგადად უსაფრთხოა მოხმარებისთვის. თუმცა, ზოგიერთ ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს ალერგიული რეაქცია სეზამზე, რაც გამოიხატება კანის გამონაყარით, ქავილით, შეშუპებით ან სუნთქვის გაძნელებით. ასევე, სეზამის თესლის დიდი რაოდენობით მიღებამ შეიძლება გამოიწვიოს საჭმლის მომნელებელი პრობლემები, როგორიცაა დიარეა ან ყაბზობა. თუ რაიმე გვერდითი მოვლენა გამოგივლინდათ, შეწყვიტეთ სეზამის მიღება და მიმართეთ ექიმს.
ისტორიული და კულტურული მნიშვნელობა
თეთრი სეზამის თესლი ერთ-ერთი უძველესი კულტივირებული მცენარეა და მას დიდი ისტორიული და კულტურული მნიშვნელობა აქვს. ის მოხსენიებულია ძველ ეგვიპტურ, ბერძნულ და რომაულ ტექსტებში. სეზამის თესლი გამოიყენებოდა როგორც საკვები, ასევე სამკურნალო და კოსმეტიკური მიზნებისთვის. დღესაც, სეზამი მნიშვნელოვანი ინგრედიენტია მრავალი ქვეყნის სამზარეულოში და ტრადიციულ მედიცინაში.
მიმდინარე კვლევები და განვითარება
მიმდინარეობს კვლევები თეთრი სეზამის თესლის პოტენციური სარგებლის შესასწავლად სხვადასხვა დაავადებების, მათ შორის კიბოს, დიაბეტისა და ნევროლოგიური დარღვევების სამკურნალოდ. მეცნიერები ასევე იკვლევენ სეზამის თესლის გავლენასძვლების ჯანმრთელობაზე, ჰორმონალურ ბალანსზე და კოგნიტურ ფუნქციებზე.