რეიში / ლინჩჟი (Ganoderma lucidum)
შესავალი
მოკლე მიმოხილვა: რეიში (Ganoderma lucidum), რომელიც აღმოსავლურ მედიცინაში ცნობილია როგორც ლინჩჟი, ანუ "უკვდავების სოკო", არის ერთ-ერთი ყველაზე ძვირფასი და პატივსაცემი სამკურნალო სოკო მსოფლიოში. მისი, როგორც ორგანიზმის გამაჯანსაღებელი და სიცოცხლის გამახანგრძლივებელი საშუალების, გამოყენების ისტორია 2000 წელზე მეტს ითვლის. ტრადიციულ ჩინურ მედიცინაში იგი ითვლებოდა უმაღლესი კლასის წამლად, რომელიც ამშვიდებდა სულს ("Shen"), აძლიერებდა სასიცოცხლო ენერგიას ("Qi") და კვებავდა არსს ("Jing"). თანამედროვე მეცნიერება ადასტურებს რეიშის, როგორც მძლავრი ადაპტოგენისა და იმუნომოდულატორის, უნიკალურ თვისებებს.
ბიოლოგიური აღწერა
რეიში არ მიეკუთვნება მცენარეთა სამეფოს. მისი აღწერა განსხვავდება სტანდარტული ბოტანიკური აღწერისგან.
- სამეფო: სოკოები (Fungi);
- ოჯახი: განოდერმასებრნი (Ganodermataceae);
- გვარი: განოდერმა (Ganoderma);
- სახეობა: პრიალა განოდერმა (Ganoderma lucidum);
- სიცოცხლის ფორმა: ხის დამშლელი (ქსილოტროფული) სოკო;
- ნაყოფსხეული: სოკოს თავსახური თირკმლისებრი ან მარაოსებრი ფორმისაა, დიამეტრით 5-20 სმ. მისი მთავარი განმასხვავებელი ნიშანია კაშკაშა, ლაქირებული ზედაპირი, რომელიც მოწითალო-მოყავისფროდან თითქმის შავ ფერამდე მერყეობს. ფეხი ხშირად გვერდითია და თავსახურის მსგავსად, ლაქირებული ზედაპირი აქვს. თავსახურის ქვედა მხარეს, ფირფიტების ნაცვლად, აქვს წვრილი ფორები, საიდანაც სოკო გამოყოფს სპორებს;
- ტექსტურა: ნაყოფსხეული ძალიან მაგარი, გამერქნებული და კორპისებრია, რის გამოც საკვებად უმი სახით არ გამოიყენება;
- გავრცელება: იზრდება ფოთლოვანი ხეების (განსაკუთრებით მუხის, წიფლის) გამხმარ ან მომაკვდავ ხეებზე. გავრცელებულია მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოშიც. სამკურნალო მიზნებისთვის ძირითადად კულტივირებულ რეიშის იყენებენ;
სამკურნალო ნაწილები
სამკურნალო მიზნებისთვის გამოიყენება რეიშის ნაყოფსხეული, მიცელიუმი და სპორები.
შეგროვების წესები:
- კულტივაცია: სამრეწველო მიზნებისთვის რეიშის ზრდიან სპეციალურ, კონტროლირებად გარემოში, ხის ნახერხისგან დამზადებულ სუბსტრატზე. ეს უზრუნველყოფს ნედლეულის სისუფთავესა და აქტიური ნივთიერებების სტაბილურ კონცენტრაციას. ნაყოფსხეულს აგროვებენ სრული სიმწიფის შემდეგ და აშრობენ ექსტრაქტების დასამზადებლად;
ქიმიური შემადგენლობა
რეიშის უნიკალური თვისებები განპირობებულია 400-ზე მეტი ბიოაქტიური ნაერთის კომპლექსით:
- პოლისაქარიდები (განსაკუთრებით ბეტა-გლუკანები): ეს არის მთავარი იმუნომოდულატორული კომპონენტები, რომლებიც ააქტიურებენ იმუნური სისტემის უჯრედებს (მაკროფაგები, T-ლიმფოციტები);
- ტრიტერპენები (განოდერმის მჟავები): ეს ნაერთები განაპირობებენ რეიშის მწარე გემოს. მათ აქვთ მძლავრი ანთების საწინააღმდეგო, ანტიჰისტამინური (ალერგიის საწინააღმდეგო), ღვიძლის დამცავი და ქოლესტერინის დონის მარეგულირებელი თვისებები;
- ადენოზინი და მისი წარმოებულები: აქვთ დამამშვიდებელი ეფექტი ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე, აუმჯობესებენ სისხლის მიმოქცევას;
- ცილები (Ling Zhi-8), სტეროლები, ვიტამინები და მინერალები (განსაკუთრებით ორგანული გერმანიუმი);
ფარმაკოლოგიური თვისებები
რეიში არის კლასიკური ადაპტოგენი, რომელსაც გააჩნია მრავალმხრივი ფარმაკოლოგიური მოქმედება:
- იმუნომოდულატორული: არეგულირებს და აბალანსებს იმუნური სისტემის მუშაობას, ეხმარება ორგანიზმს ინფექციებთან და სხვა პათოლოგიურ პროცესებთან ბრძოლაში;
- ადაპტოგენური და სტრესის საწინააღმდეგო: ზრდის ორგანიზმის მდგრადობას სტრესის მიმართ, ამშვიდებს ნერვულ სისტემას, ამცირებს შფოთვას და აუმჯობესებს ძილის ხარისხს;
- ანთების საწინააღმდეგო და ანტიალერგიული: ტრიტერპენები თრგუნავენ ჰისტამინის გამოთავისუფლებას და ამცირებენ ალერგიულ რეაქციებსა და ანთებით პროცესებს;
- კარდიოპროტექტორული: ხელს უწყობს არტერიული წნევისა და სისხლში ქოლესტერინის დონის ნორმალიზებას, აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას;
- ჰეპატოპროტექტორული: იცავს ღვიძლის უჯრედებს ტოქსინების დაზიანებისგან და აუმჯობესებს მის ფუნქციას;
გამოყენება მედიცინაში:
რეიშის ექსტრაქტები გამოიყენება, როგორც საკვები დანამატი, შემდეგი მიზნებისთვის:
- ნერვული სისტემა: ქრონიკული სტრესი, შფოთვითი აშლილობები, უძილობა, ნერვული გამოფიტვა;
- იმუნური სისტემა: იმუნიტეტის დაქვეითება, ხშირი ინფექციური დაავადებები, ალერგიული მდგომარეობები (მათ შორის, ბრონქული ასთმა);
- გულ-სისხლძარღვთა სისტემა: ჰიპერტენზიისა და მაღალი ქოლესტერინის კომპლექსურ თერაპიაში;
- ონკოლოგია: როგორც დამხმარე საშუალება ქიმიო და სხივური თერაპიის დროს, გვერდითი ეფექტების შესამსუბუქებლად და იმუნიტეტის გასაძლიერებლად;
გამოყენება ხალხურ მედიცინაში
ტრადიციულ ჩინურ მედიცინაში რეიში (ლინჩჟი) ითვლებოდა "სულიერების სოკოდ". ტაოისტი ბერები მას მედიტაციის წინ იღებდნენ გონების დასამშვიდებლად და კონცენტრაციის გასაუმჯობესებლად. იგი არ ითვლებოდა კონკრეტული დაავადების წამლად, არამედ საშუალებად, რომელიც აღადგენდა ორგანიზმის საერთო ჰარმონიასა და ბალანსს.
გაფრთხილება
გაფრთხილება: რეიში ზოგადად უსაფრთხო სოკოდ ითვლება.
- შეიძლება შეანელოს სისხლის შედედება, ამიტომ სიფრთხილით გამოიყენება სისხლის გამათხელებელ მედიკამენტებთან ერთად და მისი მიღება უნდა შეწყდეს დაგეგმილ ოპერაციამდე 2 კვირით ადრე;
- შეიძლება დააქვეითოს არტერიული წნევა და სისხლში შაქრის დონე, ამიტომ ჰიპოტენზიისა და დიაბეტის მქონე პირებმა გამოყენებისას უნდა აკონტროლონ მაჩვენებლები;
- აუტოიმუნური დაავადებების დროს გამოყენებამდე აუცილებელია ექიმის კონსულტაცია;
- არ არის რეკომენდებული ორსულობისა და ლაქტაციის პერიოდში კლინიკური კვლევების არარსებობის გამო;
ამ პროდუქტის სამკურნალო მიზნით გამოყენებამდე აუცილებელია ექიმის კონსულტაცია.