თავშავა (Prunella vulgaris)
თავშავა (Prunella vulgaris), ასევე ცნობილი როგორც ჩვეულებრივი თავშავა ან ველური თავშავა, მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარეა ტუჩოსანთა ოჯახიდან. ის ფართოდ არის გავრცელებული ევროპაში, აზიასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. თავშავას აქვს მოლურჯო-იისფერი ყვავილები და გამოიყენება ტრადიციულ მედიცინაში, როგორც ანთების საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობული და ჭრილობების შემახორცებელი საშუალება.
ბოტანიკური აღწერა
- ოჯახი: Lamiaceae (ტუჩოსანთა).
- გვარი: Prunella (თავშავა).
- სახეობა: vulgaris (ჩვეულებრივი).
- სიცოცხლის ფორმა: მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარე.
- ღერო: სწორმდგომი, ოთხკუთხა, 10-50 სმ სიმაღლის.
- ფოთლები: მოპირდაპირედ განლაგებული, ლანცეტისებრი ან კვერცხისებრი.
- ყვავილები: მოლურჯო-იისფერი, ორტუჩა, შეკრებილია თავთავისებრ ყვავილედებად.
- ნაყოფი: კაკლუჭა.
ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)
- ფენოლური ნაერთები: როზმარინის მჟავა, კოფეის მჟავა, ფერულის მჟავა.
- ტრიტერპენული საპონინები.
- ფლავონოიდები: რუტინი, კვერცეტინი.
- ტანინები.
- ეთერზეთები.
- ვიტამინები: C, K.
- მინერალები: კალიუმი, კალციუმი, რკინა.
აქტიური ნივთიერებების სია - მოკლე აღწერილობით
- როზმარინის მჟავა: ძლიერი ანტიოქსიდანტი, რომელსაც აქვს ანთების საწინააღმდეგო და ანტივირუსული თვისებები.
- ტრიტერპენული საპონინები: აქვთ ანთების საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობული და ამოსახველებელი თვისებები.
- ფლავონოიდები: ანტიოქსიდანტები, რომლებიც იცავენ უჯრედებს დაზიანებისგან.
მცენარის სამკურნალო ნაწილები
სამკურნალო მიზნებისთვის გამოიყენება მცენარის მიწისზედა ნაწილი (ფოთლები, ყვავილები).
ფარმაკოლოგიური თვისებები
- ანთების საწინააღმდეგო.
- ანტიმიკრობული.
- ანტივირუსული.
- ანტიოქსიდანტური.
- ჭრილობების შემახორცებელი.
- შემკვრელი.
- ამოსახველებელი.
- შარდმდენი.
გამოყენების ჩვენებები
- სასუნთქი გზების ანთებითი დაავადებები (ბრონქიტი, ტრაქეიტი, ფარინგიტი).
- კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებები (გასტრიტი, კოლიტი, დიარეა).
- შარდსასქესო სისტემის ინფექციები (ცისტიტი, ურეთრიტი).
- კანის დაავადებები (ჭრილობები, დამწვრობა, ეგზემა).
- პირის ღრუს ანთებითი დაავადებები (სტომატიტი, გინგივიტი).
- ჰიპერტენზია.
- შაქრიანი დიაბეტი.
გამოყენება ხალხურ მედიცინაში
ხალხურ მედიცინაში თავშავას იყენებენ:
- ხველისა და ბრონქიტის სამკურნალოდ.
- ყელის ტკივილისა და ანგინის დროს.
- კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებების სამკურნალოდ.
- ჭრილობების შესახორცებლად.
- კანის დაავადებების სამკურნალოდ.
- შეშუპების შესამცირებლად.
- სისხლდენის შესაჩერებლად.
როგორ გამოვიყენოთ
ნაყენი:
1 სუფრის კოვზ დაქუცმაცებულ თავშავას დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი. გააჩერეთ 2 საათი. გადაწურეთ და მიიღეთ 1/4 ჭიქა 3-ჯერ დღეში, ჭამის შემდეგ.
ჩაი:
1 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ თავშავას დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი. გააჩერეთ 5-7 წუთი. გადაწურეთ და მიირთვით თბილი.
სხვა გამოყენების მეთოდები:
თავშავას ფოთლების გამოყენება შესაძლებელია კომპრესების სახით ჭრილობებისა და კანის დაავადებების დროს. ასევე, შეგიძლიათ დაამატოთ სალათებსა და სხვა კერძებში.
დოზირება
მოზრდილებისთვის: ნაყენის ან ჩაის სახით, 1/4 ჭიქა 3-ჯერ დღეში. ბავშვებისთვის: დოზირება უნდა შეთანხმდეს ექიმთან.
ინფორმაცია ბოლო მიმდინარე კვლევებზე
ბოლო წლებში ჩატარებული კვლევები ადასტურებენ თავშავას ანთების საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობულ, ანტივირუსულ და ანტიოქსიდანტურ თვისებებს. ასევე, შესწავლილია მისი პოტენციალი რესპირატორული დაავადებების, საშარდე გზების ინფექციების, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებების, ჰიპერტენზიის, შაქრიანი დიაბეტის და კიბოს მკურნალობაში.
გაფრთხილებები
თავშავას გამოყენებამდე გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან, განსაკუთრებით თუ ხართ ორსულად, ლაქტაციის პერიოდში ან იღებთ სხვა მედიკამენტებს. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას.
უკუჩვენებები
- ალერგია თავშავაზე.
- ჰიპოტენზია (დაბალი არტერიული წნევა).
- თრომბოფლებიტი.
- ორსულობა და ლაქტაცია.