ჩიას თესლი
ბოტანიკური აღწერა: ჩია (Salvia hispanica) არის ერთწლიანი ბალახოვანი მცენარე, რომელიც მიეკუთვნება Lamiaceae (პიტნისებრთა) ოჯახს. იგი იზრდება 1-1.5 მეტრამდე სიმაღლეში, აქვს საპირისპიროდ განლაგებული ფოთლები და პატარა, ლურჯი, მეწამული ან თეთრი ყვავილები. ჩიას თესლი პატარა, ოვალური ფორმისაა და შეიძლება იყოს შავი, თეთრი, ყავისფერი ან ნაცრისფერი. ჩიას მცენარე ძირითადად იზრდება მექსიკასა და გვატემალაში, თუმცა ასევე კულტივირებულია სხვა ქვეყნებშიც, მათ შორის სამხრეთ ამერიკაში, ავსტრალიასა და აზიაში.
ქიმიური შემადგენლობა
- მაკროელემენტები:
- ენერგეტიკული ღირებულება: 486 კკალ.
- ცილები: 16.5 გ.
- ცხიმები: 30.7 გ.
- ომეგა-3: 17.8 გ.
- ომეგა-6: 5.8 გ.
- ნაჯერი: 3.3 გ.
- ნახშირწყლები: 42.1 გ.
- შაქარი: 0.0 გ.
- სახამებელი: 1.6 გ.
- უჯრედისი: 34.4 გ.
- ვიტამინები:
- თიამინი (B1): 0.62 მგ.
- რიბოფლავინი (B2): 0.17 მგ.
- ნიაცინი (B3): 8.83 მგ.
- ფოლიუმის მჟავა (B9): 49 მკგ.
- ვიტამინი A: 54 მკგ.
- ვიტამინი E: 0.5 მგ.
- მინერალები:
- კალციუმი: 631 მგ.
- რკინა: 7.62 მგ.
- მაგნიუმი: 335 მგ.
- ფოსფორი: 860 მგ.
- კალიუმი: 448 მგ.
- ნატრიუმი: 16 მგ.
- თუთია: 4.58 მგ.
- სპილენძი: 0.62 მგ.
- მანგანუმი: 2.727 მგ.
- სხვა კომპონენტები:
- წყალი: 6.0 გ.
- ანტიოქსიდანტები (მაგ. კვერცეტინი, კაემფეროლი).
ჯანმრთელობის სარგებელი
ჩიას თესლი მდიდარია ნუტრიენტებით და აქვს მრავალი პოტენციური ჯანმრთელობის სარგებელი:
- გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობა: ჩიას თესლი მდიდარია ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავებით, რომლებიც ამცირებენ ტრიგლიცერიდების დონეს, არტერიულ წნევას და ანთებას, რითაც ამცირებენ გულის დაავადებების რისკს.
- საჭმლის მომნელებელი სისტემის ჯანმრთელობა: ჩიას თესლი შეიცავს დიდი რაოდენობით ხსნად უჯრედისს, რომელიც ხელს უწყობს ნაწლავის რეგულარულ მოქმედებას და ხელს უშლის ყაბზობას.
- წონის კონტროლი: ჩიას თესლი შეიცავს ცილებს და უჯრედისს, რაც ხელს უწყობს დანაყრების შეგრძნების შენარჩუნებას და ზედმეტი კალორიების მიღების შემცირებას.
- ენერგიის დონე: ჩიას თესლი შეიცავს რკინას, რომელიც მნიშვნელოვანია ენერგიის წარმოებისთვის და დაღლილობის შესამცირებლად.
- ანტიოქსიდანტური მოქმედება: ჩიას თესლი შეიცავს ანტიოქსიდანტებს, რომლებიც იცავენ უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების დაზიანებისგან.
ტრადიციული და თანამედროვე გამოყენებები
- ტრადიციული გამოყენება: ჩიას თესლი აცტეკებისა და მაიას ცივილიზაციების დროიდან გამოიყენებოდა როგორც საკვები და სამკურნალო საშუალება. მას იყენებდნენ ენერგიის მოსამატებლად, გამძლეობის გასაზრდელად და სხვადასხვა დაავადებების სამკურნალოდ.
- თანამედროვე გამოყენება: დღესდღეობით, ჩიას თესლი პოპულარულია მთელ მსოფლიოში, როგორც ჯანსაღი საკვები პროდუქტი. მას უმატებენ სმუზებს, იოგურტებს, სალათებს, ფაფებს და სხვა კერძებს. ჩიას თესლის ზეთი გამოიყენება კოსმეტიკურ ინდუსტრიაშიც.
მომზადება და მოხმარება
ჩიას თესლი შეიძლება მიირთვათ უმი ან დამატებული სხვადასხვა კერძებში. ისინი ადვილად იწოვება ორგანიზმის მიერ და არ საჭიროებენ დამატებით მომზადებას. რეკომენდებული დღიური დოზა არის 1-2 სუფრის კოვზი.
გვერდითი მოვლენები და წინასწარი გაფრთხილებები
ჩიას თესლი ზოგადად უსაფრთხოა მოხმარებისთვის. თუმცა, ზოგიერთ ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს ალერგიული რეაქცია, რაც გამოიხატება კანის გამონაყარით, ქავილით ან შეშუპებით. ასევე, ჩიას თესლის დიდი რაოდენობით მიღებამ შეიძლება გამოიწვიოს საჭმლის მომნელებელი პრობლემები, როგორიცაა მუცლის შებერილობა, დიარეა ან ყაბზობა.
ისტორიული და კულტურული მნიშვნელობა
ჩიას თესლი მნიშვნელოვანი საკვები და სამკურნალო საშუალება იყო აცტეკებისა და მაიას ცივილიზაციებისთვის. მას იყენებდნენ ენერგიის მოსამატებლად, გამძლეობის გასაზრდელად და სხვადასხვა დაავადებების სამკურნალოდ.
მიმდინარე კვლევები და განვითარება
მიმდინარეობს კვლევები ჩიას თესლის პოტენციური სარგებლის შესასწავლად სხვადასხვა დაავადებების, მათ შორის დიაბეტის, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებისა და ზოგიერთი სახის კიბოს მკურნალობაში.