ნაძვის წიწვები - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

ნაძვი (Picea) მარადმწვანე წიწვოვან მცენარეთა გვარია ფიჭვისებრთა ოჯახიდან. მისი ბოტანიკური სახელწოდებაა Picea. ნაძვი ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ და ცივ სარტყლებში, გვხვდება 50-მდე სახეობა. საქართველოში ბუნებრივად იზრდება 2 სახეობა: აღმოსავლური ნაძვი (Picea orientalis) და კავკასიური ნაძვი (Picea abies), რომლებსაც აქვთ სამკურნალო თვისებები. ნაძვის წიწვებს, როგორც სამკურნალო საშუალებას, საუკუნეების მანძილზე იყენებდნენ ტრადიციულ მედიცინაში, განსაკუთრებით სასუნთქი გზების დაავადებების დროს.

მორფოლოგია

ნაძვის წიწვები ნემსისებრი, ხისტი, ოთხწახნაგოვანი ფოთლებია, რომლებიც ტოტებზე სპირალურადაა განლაგებული. წიწვების სიგრძე მერყეობს 1-დან 3 სმ-მდე, დამოკიდებულია სახეობაზე. ფერი, როგორც წესი, მუქი მწვანეა, თუმცა შეიძლება იყოს მოვერცხლისფრო ან მოლურჯო ელფერის. ნაძვის წიწვებს აქვთ დამახასიათებელი ფისოვანი სურნელი და მომწარო გემო.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

ნაძვის წიწვების ქიმიური შემადგენლობა მრავალფეროვანია და დამოკიდებულია სახეობაზე, შეგროვების დროზე და სხვა ფაქტორებზე. 100 გრამი ნაძვის წიწვები, საშუალოდ, შეიცავს:

• ეთერზეთი: 0.2-0.5 გ (ძირითადი კომპონენტებია პინენი, ლიმონენი, ბორნეოლი).
• ფისები: 5-10 გ.
• ვიტამინი C: 150-250 მგ.
• კაროტინოიდები: 4-8 მგ (მათ შორის ბეტა-კაროტინი).
• ფლავონოიდები: 0.5-1 გ.
• ფენოლკარბონის მჟავები: 0.2-0.5 გ.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: 2-4 გ.
• მინერალური ნივთიერებები: 2-3 გ (კალიუმი, კალციუმი, მაგნიუმი, რკინა და სხვ.).

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ეთერზეთები: პინენი, ლიმონენი, ბორნეოლი და სხვა ტერპენები ავლენენ ანტისეპტიკურ, ანთების საწინააღმდეგო, ამოსახველებელ და ტკივილგამაყუჩებელ მოქმედებას.
• ფისები: აქვთ ანტისეპტიკური, ანთების საწინააღმდეგო და ამოსახველებელი ეფექტი.
• ვიტამინი C: ძლიერი ანტიოქსიდანტი, აძლიერებს იმუნურ სისტემას.
• კაროტინოიდები: ბეტა-კაროტინი A ვიტამინის წინამორბედია, აქვს ანტიოქსიდანტური მოქმედება.
• ფლავონოიდები: აქვთ ანტიოქსიდანტური, ანთების საწინააღმდეგო და კაპილარების გამამაგრებელი თვისებები.
• ფენოლკარბონის მჟავები: ავლენენ ანტიოქსიდანტურ, ანტიმიკრობულ და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედებას.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: აქვთ შემკვრელი, ანთების საწინააღმდეგო და ანტიმიკრობული თვისებები.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ნაძვის წიწვებს აქვს შემდეგი ძირითადი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• ანტისეპტიკური: ეთერზეთები და ფისები აფერხებენ ბაქტერიების, ვირუსების და სოკოების ზრდას.
• ანთების საწინააღმდეგო: ფლავონოიდები, ფენოლკარბონის მჟავები და მთრიმლავი ნივთიერებები ამცირებენ ანთებით პროცესებს.
• ამოსახველებელი: ეთერზეთები და ფისები ხელს უწყობენ ნახველის გათხელებას და გამოყოფას.
• იმუნომასტიმულირებელი: ვიტამინი C აძლიერებს იმუნურ სისტემას.
• ანტიოქსიდანტური: ვიტამინი C, კაროტინოიდები, ფლავონოიდები და ფენოლკარბონის მჟავები იცავენ უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების მავნე ზემოქმედებისგან.
• ტკივილგამაყუჩებელი: ეთერზეთებს აქვთ მსუბუქი ტკივილგამაყუჩებელი ეფექტი.
• შარდმდენი: ნაძვის წიწვებს აქვთ მსუბუქი შარდმდენი მოქმედება.

გამოყენების სარგებელი

სამეცნიერო კვლევების თანახმად, ნაძვის წიწვების გამოყენება სასარგებლოა შემდეგ შემთხვევებში:

• ზედა სასუნთქი გზების ინფექციები: გაციება, გრიპი, ბრონქიტი, სინუსიტი.
• პირის ღრუს და ყელის ანთებითი დაავადებები: გინგივიტი, სტომატიტი, ფარინგიტი.
• კანის დაავადებები: მცირე ზომის ჭრილობები, დამწვრობები, ეგზემა.
• იმუნიტეტის დაქვეითება.

გამოყენების ჩვენებები

ნაძვის წიწვების გამოყენება რეკომენდებულია შემდეგ შემთხვევებში:

• გაციების და გრიპის სიმპტომების შემსუბუქება.
• ხველის და ბრონქიტის დროს ნახველის გათხელება და გამოყოფის ხელშეწყობა.
• პირის ღრუს და ყელის ტკივილის შემცირება.
• კანის მცირე ზომის დაზიანებების შეხორცების დაჩქარება.
• იმუნიტეტის გაძლიერება.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ნაძვის წიწვები ფართოდ გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში. მას იყენებდნენ როგორც შინაგანად (ნაყენის, ჩაის სახით), ასევე გარეგანად (ინჰალაციისთვის, კომპრესებისთვის, აბაზანებისთვის). ხალხურ მედიცინაში ნაძვის წიწვებს იყენებენ გაციების, გრიპის, ბრონქიტის, ხველის, ყელის ტკივილის, კანის დაავადებების, ჭრილობების, დამწვრობების, რევმატიზმის, პოდაგრის სამკურნალოდ. ასევე, იყენებდნენ როგორც შარდმდენ, სისხლის გამწმენდ და მატონიზირებელ საშუალებას.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

• ნაძვის წიწვები ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ფორმით: გამომშრალი წიწვები, ნაყენი, ჩაი, ეთერზეთი, კაფსულები, მშრალი ექსტრაქტი და სხვა.
• შიგნით მისაღებად, როგორც წესი, გამოიყენება ნაყენი, ჩაი, კაფსულები ან მშრალი ექსტრაქტი.
• გარეგანი გამოყენებისთვის გამოიყენება ნაყენი, ნახარში, ეთერზეთი (გაზავებული), ინჰალაციისთვის, აბაზანებისთვის.
• დოზირება დამოკიდებულია გამოყენების ფორმაზე და დაავადების სიმძიმეზე.

ნაყენის მომზადება:

• 2 სუფრის კოვზ დაქუცმაცებულ ნაძვის წიწვებს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ თავდახურულ ჭურჭელში 1 საათის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1/4 ჭიქა 3-4 ჯერ დღეში, ჭამის წინ.

ჩაის მომზადება:

• 1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ნაძვის წიწვებს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ 10-15 წუთის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1 ჭიქა 2-3 ჯერ დღეში.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

• მშრალი ექსტრაქტის გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

კაფსულების გამოყენება:

• კაფსულების გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

• ინჰალაციისთვის: 2 სუფრის კოვზ ნაძვის წიწვებს დაასხით 1 ლიტრი მდუღარე წყალი. შეისუნთქეთ ორთქლი 5-10 წუთის განმავლობაში.
• გამოსავლებად: გამოიყენეთ ნაძვის წიწვების ნაყენი ან ნახარში პირის ღრუსა და ყელის გამოსავლებად ანთებითი პროცესების დროს.
• კომპრესებისთვის: დაასველეთ ბამბის ქსოვილი ნაძვის წიწვების ნაყენში ან ნახარშში და დაიდეთ დაზიანებულ ადგილზე. გამოიყენება კანის დაავადებების და მცირე ზომის ჭრილობების დროს.
• აბაზანებისთვის: დაამატეთ 1-2 ლიტრი ნაძვის წიწვების ნაყენი ან ნახარში აბაზანის წყალში. აბაზანის ხანგრძლივობა 15-20 წუთი. გამოიყენება კანის დაავადებების, რევმატიზმის და ზოგადი ტონუსის ასამაღლებლად.

გვერდითი მოვლენები

ნაძვის წიწვების გამოყენებისას შესაძლოა გამოვლინდეს შემდეგი გვერდითი მოვლენები:

• ალერგიული რეაქციები (იშვიათად): გამონაყარი, ქავილი, შეშუპება.
• კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის გაღიზიანება: გულისრევა, დისკომფორტი მუცლის არეში (დიდი დოზებით მიღებისას).

უკუჩვენებები

ნაძვის წიწვების გამოყენება უკუნაჩვენებია შემდეგ შემთხვევებში:

• მომატებული მგრძნობელობა ნაძვის წიწვების ან მასში შემავალი კომპონენტების მიმართ.
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი (უსაფრთხოების შესახებ საკმარისი მონაცემების არარსებობის გამო).
• 12 წლამდე ასაკის ბავშვები (შიგნით მისაღებად).
• თირკმლის და ღვიძლის მძიმე დაავადებები.
• ბრონქული ასთმა (სიფრთხილით).

გაფრთხილება

ნაძვის წიწვების გამოყენებამდე, განსაკუთრებით სამკურნალო მიზნებისთვის და ხანგრძლივი დროით, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას. ნაძვის წიწვებმა შეიძლება გააძლიეროს ანტიკოაგულანტების (სისხლის გამათხელებლების) მოქმედება.