ვერხვის კვირტები - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

ვერხვი (Populus) ფოთოლმცვენ მერქნიან მცენარეთა გვარია ტირიფისებრთა ოჯახისა. ვერხვი ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში, განსაკუთრებით ზომიერ სარტყელში. გვხვდება როგორც ველურად, ასევე კულტურაში. ისტორიულად ცნობილია, რომ ვერხვი უძველესი დროიდან გამოიყენებოდა სხვადასხვა მიზნით, მათ შორის მშენებლობაში, მედიცინაში და საყოფაცხოვრებო საჭიროებებისთვის. ვერხვის კვირტები, როგორც სამკურნალო საშუალება, განსაკუთრებულ ადგილს იკავებს ტრადიციულ მედიცინაში.

მორფოლოგია

ვერხვის კვირტები მოგრძო-კვერცხისებრი ან კონუსისებრი ფორმისაა. მათი სიგრძე ჩვეულებრივ 1-2 სმ-ია, ხოლო სიგანე 0.5-1 სმ. ახალგაზრდა კვირტები დაფარულია წებოვანი, ფისოვანი ნივთიერებით, რომელიც მათ მოყვითალო-მომწვანო ან მოყავისფრო ელფერს აძლევს. ზედაპირი დაფარულია წვრილი ბუსუსებით. ვერხვის კვირტებს აქვს დამახასიათებელი სასიამოვნო, არომატული სუნი და მომწარო გემო.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

• ეთერზეთები - 0.5-1%.
• ფლავონოიდები (ქრიზინი, ტექტოქრიზინი) - 2-5%.
• ფენოლგლიკოზიდები (სალიცინი, პოპულინი) - 1-3%.
• ტანინები - 5-10%.
• ფისები - 10-20%.
• ცხიმოვანი მჟავები - 1-3%.
• მინერალური ნივთიერებები (კალიუმი, კალციუმი, მაგნიუმი) - 2-4%.
• ვიტამინები (C, E) - მცირე რაოდენობით.
• სხვა ორგანული მჟავები - მცირე რაოდენობით.

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ეთერზეთები: შეიცავს ტერპენებს (პინენი, ლიმონენი), რომლებსაც აქვთ ანტისეპტიკური, ანთების საწინააღმდეგო და ტკივილგამაყუჩებელი მოქმედება.
• ფლავონოიდები: ძლიერი ანტიოქსიდანტები, რომლებიც იცავენ უჯრედებს დაზიანებისგან და აქვთ ანთების საწინააღმდეგო ეფექტი.
• ფენოლგლიკოზიდები (სალიცინი, პოპულინი): სალიცინი ორგანიზმში გარდაიქმნება სალიცილის მჟავად, რომელსაც გააჩნია ტკივილგამაყუჩებელი, სიცხის დამწევი და ანთების საწინააღმდეგო თვისებები. პოპულინს კი გააჩნია ანტიმიკრობული აქტივობა.
• ტანინები: აქვთ შემკვრელი და ანტისეპტიკური მოქმედება.
• ფისები: ხელს უწყობენ ჭრილობების შეხორცებას და აქვთ ანტიმიკრობული თვისებები.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ვერხვის კვირტებს ახასიათებთ ანთების საწინააღმდეგო, ტკივილგამაყუჩებელი, სიცხის დამწევი, ანტისეპტიკური, ანტიმიკრობული, შარდმდენი, ამოსახველებელი და შემკვრელი მოქმედება. ანთების საწინააღმდეგო ეფექტი განპირობებულია ფლავონოიდებისა და სალიცინის მოქმედებით, რომლებიც თრგუნავენ ანთებითი პროცესების მედიატორების სინთეზს. ანტისეპტიკური და ანტიმიკრობული მოქმედება კი უკავშირდება ეთერზეთების, ფენოლგლიკოზიდებისა და ფისების შემცველობას. შარდმდენი ეფექტი ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ტოქსინების გამოდევნას.

გამოყენების სარგებელი

სამეცნიერო კვლევები ადასტურებენ, რომ ვერხვის კვირტების გამოყენება სასარგებლოა შემდეგი ჯანმრთელობის პრობლემების დროს:

• რესპირატორული დაავადებები (გაციება, გრიპი, ბრონქიტი): ვერხვის კვირტები ხელს უწყობენ ნახველის გათხელებას და ამოხველებას, ამცირებენ ყელის ტკივილს და აქვთ სიცხის დამწევი ეფექტი.
• სახსრების ტკივილი (ართრიტი, რევმატიზმი): ვერხვის კვირტების ანთების საწინააღმდეგო და ტკივილგამაყუჩებელი თვისებები ამსუბუქებს სახსრების ტკივილს და ანთებას.
• კანის პრობლემები (ეგზემა, დერმატიტი): ვერხვის კვირტების ექსტრაქტი ხელს უწყობს კანის გაღიზიანების შემცირებას და აჩქარებს ჭრილობების შეხორცებას.
• შარდსასქესო სისტემის ინფექციები: ვერხვის კვირტების შარდმდენი და ანტისეპტიკური თვისებები ეხმარება ორგანიზმს ინფექციასთან ბრძოლაში.
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის პრობლემები: ვერხვის კვირტებს აქვთ შემკვრელი მოქმედება და შეიძლება გამოყენებულ იქნას მსუბუქი დიარეის დროს.

გამოყენების ჩვენებები

ვერხვის კვირტების გამოყენება რეკომენდებულია შემდეგ შემთხვევებში:

• გაციება და გრიპი.
• ბრონქიტი და ხველა.
• სახსრების ტკივილი და ანთება.
• კანის გაღიზიანება და ანთება.
• შარდსასქესო სისტემის მსუბუქი ინფექციები.
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის მსუბუქი დარღვევები.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ვერხვის კვირტები ფართოდ გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში სხვადასხვა ქვეყანაში. მაგალითად, რუსეთში ვერხვის კვირტების ნაყენს იყენებენ გაციების, რევმატიზმის და პოდაგრის სამკურნალოდ. უკრაინაში ვერხვის კვირტების ნახარში გამოიყენება როგორც სიცხის დამწევი და შარდმდენი საშუალება. ჩრდილოეთ ამერიკის ინდიელები ვერხვის კვირტების მალამოს იყენებდნენ ჭრილობების და დამწვრობის სამკურნალოდ.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

• რეკომენდებული დოზირება დამოკიდებულია გამოყენების ფორმაზე და ინდივიდუალურ საჭიროებებზე. ყოველთვის მიჰყევით შეფუთვაზე მითითებულ ინსტრუქციას ან ექიმის რეკომენდაციას.
• ვერხვის კვირტები ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ფორმით: ნაყენი, ჩაი, მშრალი ექსტრაქტი, კაფსულები და ასე შემდეგ.

ნაყენის მომზადება:

• 1 სუფრის კოვზ ვერხვის გამომშრალ კვირტებს დაასხით 200 მლ არაყი ან 70%-იანი სპირტი.
• დააყენეთ ბნელ, გრილ ადგილას 2-3 კვირის განმავლობაში, პერიოდულად შეანჯღრიეთ.
• გადაწურეთ და მიიღეთ 20-30 წვეთი 3-ჯერ დღეში, ჭამამდე 30 წუთით ადრე, მცირე რაოდენობის წყალთან ერთად.

ჩაის მომზადება:

• 1 ჩაის კოვზ ვერხვის გამომშრალ კვირტებს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• დააყენეთ 10-15 წუთის განმავლობაში, თავდახურულ ჭურჭელში.
• გადაწურეთ და მიიღეთ თბილი, 1/3 ჭიქა 3-ჯერ დღეში, ჭამამდე 30 წუთით ადრე.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

• მშრალი ექსტრაქტის გამოყენების შესახებ ინფორმაცია იხილეთ შეფუთვაზე მითითებულ ინსტრუქციაში.

კაფსულების გამოყენება:

• კაფსულების გამოყენების შესახებ ინფორმაცია იხილეთ შეფუთვაზე მითითებულ ინსტრუქციაში.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

ვერხვის კვირტების გამოყენება აბაზანების სახით არ არის ტიპური.

გვერდითი მოვლენები

ვერხვის კვირტების გამოყენებისას იშვიათად, მაგრამ მაინც შესაძლოა გამოვლინდეს შემდეგი გვერდითი მოვლენები:

• ალერგიული რეაქციები (კანის გამონაყარი, ქავილი, შეშუპება).
• საჭმლის მომნელებელი სისტემის მხრივ დისკომფორტი (გულისრევა, ღებინება, დიარეა).

უკუჩვენებები

ვერხვის კვირტების გამოყენება უკუნაჩვენებია შემდეგ შემთხვევებში:

• ინდივიდუალური აუტანლობა ვერხვის ან სალიცილატების მიმართ.
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი.
• ასთმა, განსაკუთრებით ასპირინით გამოწვეული.
• სისხლდენის რისკი.
• 12 წლამდე ასაკი.

გაფრთხილება

ვერხვის კვირტების გამოყენებამდე აუცილებელია ექიმთან კონსულტაცია, განსაკუთრებით ქრონიკული დაავადებების, მედიკამენტების მიღების ან განსაკუთრებული მდგომარეობების (მაგ., ორსულობა) დროს. ექიმი განსაზღვრავს, არის თუ არა ვერხვის კვირტების გამოყენება თქვენთვის უსაფრთხო და მიზანშეწონილი.