კურკუმას ფესურა (Curcuma longa Rhizoma) - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

მოკლე მიმოხილვა: კურკუმა (ლათ. Curcuma longa) კოჭასებრთა (Zingiberaceae) ოჯახის წარმომადგენელი ტროპიკული მცენარეა, რომლის მიწისქვეშა სახეცვლილი ღერო, ანუ ფესურა, ათასწლეულებია გამოიყენება კაცობრიობის მიერ. ცნობილია თავისი კაშკაშა ოქროსფერი შეფერილობით, გამორჩეული არომატითა და გემოთი, კურკუმას ფესურა არა მხოლოდ პოპულარული სანელებელია მსოფლიოს მრავალ სამზარეულოში, არამედ უძველესი სამედიცინო სისტემების (განსაკუთრებით აიურვედას) ქვაკუთხედიცაა. თანამედროვე მეცნიერება აქტიურად იკვლევს მის შემადგენლობაში შემავალ ნაერთებს, განსაკუთრებით კურკუმინს, და ადასტურებს მის მრავალმხრივ სასარგებლო გავლენას ჯანმრთელობაზე.

მორფოლოგია

კურკუმას ფესურის გარეგნული მახასიათებლები:

• ზოგადი ფორმა: ფესურა შედგება ძირითადი, მომრგვალო ან კვერცხისებრი ფორმის ცენტრალური ნაწილისგან, საიდანაც გამოდის მრავალრიცხოვანი გვერდითი, უფრო წვრილი, ცილინდრული ან თითისებრი ფესურები.
• ზომა: ცენტრალური ფესურის დიამეტრი შეიძლება იყოს 2-5 სმ, ხოლო გვერდითი ფესურების სიგრძე 5-10 სმ-მდე აღწევდეს.
• გარეგანი საფარველი: დაფარულია მოყავისფრო-მოყვითალო, თხელი, ოდნავ დანაოჭებული კანით, რომელზეც შეიმჩნევა რგოლისებრი ნაწიბურები (ფოთლების ყოფილი მიმაგრების ადგილები).
• შიდა სტრუქტურა: გადატეხისას ან გაჭრისას ვლინდება მკვრივი, კაშკაშა ნარინჯისფერ-ყვითელი შიგთავსი.
• სუნი: დამახასიათებელი, სასიამოვნო, თბილი, ოდნავ პიკანტური და მიწისებრი არომატი.
• გემო: ოდნავ მომწარო, მწველი, პიკანტური.
• კონსისტენცია: ახალი ფესურა წვნიანი და ხრაშუნაა, გამხმარი - ძალიან მაგარი და მტვრევადი.

ქიმიური შემადგენლობა

კურკუმას ფესურა მდიდარია ბიოლოგიურად აქტიური ნაერთებით, რომელთა კონცენტრაცია და თანაფარდობა დამოკიდებულია მცენარის ზრდის პირობებსა და დამუშავების მეთოდებზე:

• კურკუმინოიდები (3-6%): ეს არის ფენოლური ნაერთების ჯგუფი, რომელიც კურკუმას ყვითელ ფერს და ძირითად ბიოლოგიურ აქტივობას განაპირობებს. მათ შორისაა:
  • კურკუმინი: მთავარი და ყველაზე შესწავლილი კურკუმინოიდი.
  • დემეთოქსიკურკუმინი.
  • ბისდემეთოქსიკურკუმინი.
• ეთერზეთი (2-7%): რთული შემადგენლობის აქროლადი ნაერთების ნარევი, რომელიც პასუხისმგებელია კურკუმას არომატზე. ძირითადი კომპონენტებია:
  • სესქვიტერპენები: ტურმერონი (ალფა- და არ-ტურმერონი), ატლანტონი, ზინგიბერენი, კურკუმენი.
• პოლისაქარიდები (უკონანები): იმუნომოდულატორული თვისებებით.
• სხვა ნივთიერებები: სახამებელი, ცილები, ფისები, მინერალები (რკინა, მანგანუმი, კალიუმი) და ვიტამინები (C, B6).

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• კურკუმინი: ყველაზე მნიშვნელოვანი კურკუმინოიდი, ძლიერი ანთების საწინააღმდეგო და ანტიოქსიდანტური თვისებებით. მოქმედებს მრავალ სასიგნალო გზაზე ორგანიზმში.
• ტურმერონი: ეთერზეთის ძირითადი კომპონენტი, რომელსაც ასევე მიაწერენ ანთების საწინააღმდეგო და ნეიროპროტექტორულ აქტივობას.
• სხვა კურკუმინოიდები: აძლიერებენ კურკუმინის მოქმედებას და თავადაც ავლენენ ანტიოქსიდანტურ თვისებებს.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

კურკუმას ფესურას და მის ექსტრაქტებს ახასიათებს ფართო სპექტრის ფარმაკოლოგიური მოქმედება:

• ანთების საწინააღმდეგო: კურკუმინი მძლავრად თრგუნავს ანთების პროცესებს სხვადასხვა მექანიზმით, მათ შორის ანთებითი ციტოკინების და ფერმენტების ინჰიბირებით.
• ანტიოქსიდანტური: კურკუმინოიდები ანეიტრალებენ თავისუფალ რადიკალებს და აძლიერებენ ორგანიზმის საკუთარ ანტიოქსიდანტურ ფერმენტებს.
• ნაღველმდენი: ასტიმულირებს ნაღვლის ბუშტის შეკუმშვას და ნაღვლის გამოყოფას, რაც აუმჯობესებს ცხიმების მონელებას.
• ჰეპატოპროტექტორული: იცავს ღვიძლის უჯრედებს ტოქსინების და სხვა დამაზიანებელი ფაქტორების ზემოქმედებისგან.
• ანტიმიკრობული: ავლენს აქტივობას ზოგიერთი ბაქტერიის, ვირუსის და სოკოს წინააღმდეგ.
• იმუნომოდულატორული: დადებითად მოქმედებს იმუნური სისტემის სხვადასხვა რგოლზე.
• ნეიროპროტექტორული (პოტენციური): კვლევები აჩვენებს კურკუმინის უნარს, დაიცვას ნერვული უჯრედები.
• ანტიკანცეროგენული (პოტენციური): აქტიურად მიმდინარეობს კვლევები კურკუმინის როლზე სიმსივნური პროცესების განვითარების შეფერხებაში.

გამოყენების სარგებელი

კურკუმას ფესურის რეგულარული და სწორი გამოყენება ხელს უწყობს:

• ქრონიკული ანთებითი პროცესების ინტენსივობის შემცირებას (მაგ., სახსრების ანთება).
• ორგანიზმის დაცვას ოქსიდაციური სტრესისგან.
• საჭმლის მონელების გაუმჯობესებას, შებერილობის და დისკომფორტის შემცირებას.
• ღვიძლის ჯანმრთელობის შენარჩუნებას.
• იმუნური სისტემის გაძლიერებას.
• გულ-სისხლძარღვთა სისტემის სიჯანსაღის მხარდაჭერას.

გამოყენების ჩვენებები

კურკუმას ფესურა, როგორც დამხმარე საშუალება, შეიძლება გამოყენებულ იქნას:

• ოსტეოართრიტის და რევმატოიდული ართრიტის სიმპტომების შესამსუბუქებლად (კომპლექსურ თერაპიაში).
• დისპეფსიის, მეტეორიზმის, საჭმლის მონელების დარღვევების დროს.
• ღვიძლის დაავადებების კომპლექსურ თერაპიაში (ექიმის მეთვალყურეობით).
• მეტაბოლური სინდრომის კომპლექსურ თერაპიაში.
• ზოგადი ანტიოქსიდანტური და ანთების საწინააღმდეგო მხარდაჭერისთვის.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

აიურვედაში, ჩინურ და სხვა ტრადიციულ მედიცინის სისტემებში კურკუმა გამოიყენება:

• როგორც ანთების საწინააღმდეგო საშუალება (ართრიტი, კანის ანთებები).
• საჭმლის მონელების გასაუმჯობესებლად, კუჭის ტკივილის მოსახსნელად.
• ღვიძლის \"გასაწმენდად\".
• ჭრილობების, დამწვრობების სამკურნალოდ (გარეგანად).
• გაციების, ხველის დროს (მაგ., \"ოქროს რძე\").
• როგორც მატონიზირებელი და გამაჯანსაღებელი საშუალება.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

• კურკუმას ფესურა ხელმისაწვდომია მთელი, დაქუცმაცებული, ფხვნილის, ნაყენის, ექსტრაქტის (კაფსულები, ტაბლეტები) სახით.
• მთელი ფესურის გამოყენებისას, საჭიროა მისი დაქუცმაცება, დაჭრა ან დაფქვა.
• კურკუმინის ბიოშეღწევადობის გასაზრდელად რეკომენდებულია მისი მიღება შავ პილპილთან (პიპერინი) ან ცხიმებთან ერთად.

ნახარშის/ჩაის მომზადება:

• 1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ/დაჭრილ ფესურას დაასხით 1-2 ჭიქა წყალი, ადუღეთ დაბალ ცეცხლზე 10-15 წუთი. გააჩერეთ, გადაწურეთ. მიიღეთ 1 ჭიქა დღეში (ექიმის რეკომენდაციით).

ფხვნილის გამოყენება:

• დაამატეთ 1/2-1 ჩაის კოვზი ფხვნილი კერძებში, სმუზიში, ან მოამზადეთ \"ოქროს რძე\".

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

მიიღება კაფსულების ან ტაბლეტების სახით, მწარმოებლის ინსტრუქციის ან ექიმის დანიშნულების მიხედვით.

კაფსულების გამოყენება:

მიიღება მწარმოებლის ინსტრუქციის ან ექიმის დანიშნულების მიხედვით.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

კურკუმას ფხვნილისგან ამზადებენ პასტას გარეგანი გამოყენებისთვის კანის პრობლემების დროს. ინჰალაცია ან აბაზანა კურკუმით არ არის ტიპური.

გვერდითი მოვლენები

კურკუმას ფესურა, ჩვეულებრივ, კარგად გადაიტანება კულინარიული დოზებით. თერაპიული დოზებით მიღებისას შესაძლებელია:

• საჭმლის მომნელებელი სისტემის მხრივ: კუჭის აშლილობა, გულისრევა, დიარეა, კუჭის წვის შეგრძნება (განსაკუთრებით მაღალი დოზებით).
• ალერგიული რეაქციები: იშვიათად.
• სისხლდენის რისკის მცირედი გაზრდა: მაღალი დოზების ან ანტიკოაგულანტებთან ერთად მიღებისას.

უკუჩვენებები

• მომატებული მგრძნობელობა (ალერგია) კურკუმას ან კოჭასებრთა ოჯახის სხვა მცენარეების მიმართ.
• ნაღველკენჭოვანი დაავადება ან ნაღვლის სადინარების დახშობა (ობსტრუქცია).
• კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება გამწვავების ფაზაში.
• სისხლის შედედების დარღვევები.
• დაგეგმილი ქირურგიული ოპერაცია (შეწყვიტეთ მიღება მინიმუმ 2 კვირით ადრე).
• ორსულობა და ლაქტაცია (სამკურნალო დოზები არ არის რეკომენდებული).

გაფრთხილება

გაფრთხილება: კურკუმას ფესურის სამკურნალო მიზნით გამოყენებამდე აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ექიმის კონსულტაცია, თუ გაქვთ ქრონიკული დაავადებები, იღებთ რაიმე მედიკამენტს, ხართ ორსულად ან გაქვთ ლაქტაციის პერიოდი. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას. გაითვალისწინეთ, რომ კურკუმას შეუძლია ტანსაცმლის შეღებვა.