ფიჭვის ქერქი - სრული სამეცნიერო მიმოხილვა

შესავალი

ფიჭვი (Pinus) მარადმწვანე წიწვოვან მცენარეთა გვარია ფიჭვისებრთა ოჯახიდან. მისი ბოტანიკური სახელწოდებაა Pinus. ფიჭვი ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში, განსაკუთრებით ზომიერ და ცივ სარტყლებში. ცნობილია ფიჭვის 100-ზე მეტი სახეობა. საქართველოში ბუნებრივად გვხვდება 5 სახეობა: ჩვეულებრივი ფიჭვი (Pinus sylvestris), შავი ფიჭვი (Pinus nigra), ელდარის ფიჭვი (Pinus eldarica), კოხის ფიჭვი (Pinus kochiana) და კავკასიური ფიჭვი (Pinus hamata). ფიჭვის ქერქს, როგორც სამკურნალო საშუალებას, საუკუნეების მანძილზე იყენებდნენ ტრადიციულ მედიცინაში, ანთების საწინააღმდეგოდ და ჭრილობების შესახორცებლად.

მორფოლოგია

ფიჭვის ქერქის მორფოლოგიური მახასიათებლები დამოკიდებულია ხის სახეობაზე, ასაკსა და ღეროს ნაწილზე. ზოგადად, ახალგაზრდა ტოტების ქერქი თხელი და გლუვია, მოწითალო-ყავისფერი შეფერილობის. ასაკის მატებასთან ერთად ქერქი სქელდება, ხდება უხეში, ღრმად დაშარული, მონაცრისფრო-მოყავისფრო. ფიჭვის ქერქს აქვს დამახასიათებელი ფისოვანი სუნი და მომწარო-მომჟავო გემო.

ქიმიური შემადგენლობა (100 გრამზე)

ფიჭვის ქერქის ქიმიური შემადგენლობა მრავალფეროვანია და დამოკიდებულია სახეობაზე, ზრდის ადგილსა და შეგროვების დროზე. 100 გრამი ფიჭვის ქერქი, საშუალოდ, შეიცავს:

• ფისები: 5-15 გ.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: 5-10 გ.
• ეთერზეთები: 0.2-0.5 გ (მათ შორის პინენი, ლიმონენი).
• ფლავონოიდები: 1-2 გ.
• ფენოლკარბონის მჟავები: 0.5-1 გ (მაგ., გალის მჟავა).
• ვიტამინი C: 50-100 მგ.
• მინერალური ნივთიერებები: 3-5 გ (კალიუმი, კალციუმი, მაგნიუმი და სხვ.).

აქტიური ნივთიერებების სია

ძირითადი აქტიური ნივთიერებები:

• ფისები: ფიჭვის ქერქი მდიდარია ფისებით, რომლებსაც აქვთ ანტისეპტიკური, ანთების საწინააღმდეგო და ამოსახველებელი მოქმედება.
• მთრიმლავი ნივთიერებები: მთრიმლავი ნივთიერებები, როგორებიცაა ტანინები, ავლენენ შემკვრელ, ანთების საწინააღმდეგო და ანტიმიკრობულ ეფექტს.
• ეთერზეთები: ეთერზეთები, როგორებიცაა პინენი და ლიმონენი, აუმჯობესებენ სისხლის მიმოქცევას, აქვთ ტკივილგამაყუჩებელი და ანტისეპტიკური მოქმედება.
• ფლავონოიდები: ფლავონოიდებს აქვთ ანტიოქსიდანტური და ანთების საწინააღმდეგო თვისებები.
• ფენოლკარბონის მჟავები: გალის მჟავას აქვს ანტიოქსიდანტური, ანტიმიკრობული და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება.

ფარმაკოლოგიური თვისებები

ფიჭვის ქერქს აქვს შემდეგი ძირითადი ფარმაკოლოგიური თვისებები:

• ანტისეპტიკური: ფისები და ეთერზეთები აფერხებენ ბაქტერიებისა და სოკოების ზრდას.
• ანთების საწინააღმდეგო: მთრიმლავი ნივთიერებები, ფლავონოიდები და ფენოლკარბონის მჟავები ამცირებენ ანთებით პროცესებს.
• ამოსახველებელი: ფისები ხელს უწყობენ ნახველის გათხელებას და გამოყოფას.
• შემკვრელი: მთრიმლავი ნივთიერებები უკავშირდებიან ცილებს და წარმოქმნიან დამცავ აპკს ლორწოვან გარსებზე.
• ტკივილგამაყუჩებელი: ეთერზეთები და ფენოლკარბონის მჟავები ამცირებენ ტკივილის შეგრძნებას.
• ანტიოქსიდანტური: ფლავონოიდები და ფენოლკარბონის მჟავები იცავენ უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების მავნე ზემოქმედებისგან.

გამოყენების სარგებელი

სამეცნიერო კვლევების თანახმად, ფიჭვის ქერქის გამოყენება სასარგებლოა შემდეგ შემთხვევებში:

• ზედა სასუნთქი გზების ინფექციები: გაციება, გრიპი, ბრონქიტი, სინუსიტი.
• პირის ღრუს და ყელის ანთებითი დაავადებები: გინგივიტი, სტომატიტი, ფარინგიტი.
• კანის დაავადებები: მცირე ზომის ჭრილობები, დამწვრობები, ეგზემა.
• საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის დაავადებები: ართრიტი, რევმატიზმი, მიოზიტი.

გამოყენების ჩვენებები

ფიჭვის ქერქის გამოყენება რეკომენდებულია შემდეგ შემთხვევებში:

• გაციების და გრიპის სიმპტომების შემსუბუქება.
• ხველის და ბრონქიტის დროს ნახველის გათხელება და გამოყოფის ხელშეწყობა.
• პირის ღრუს და ყელის ტკივილის შემცირება.
• კანის მცირე ზომის დაზიანებების შეხორცების დაჩქარება.
• სახსრების და კუნთების ტკივილის შემსუბუქება.

გამოყენება ხალხურ მედიცინაში

ფიჭვის ქერქი ფართოდ გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში. მას იყენებდნენ როგორც შინაგანად (ნაყენის, ჩაის სახით), ასევე გარეგანად (კომპრესებისთვის, აბაზანებისთვის). ხალხურ მედიცინაში ფიჭვის ქერქს იყენებენ გაციების, გრიპის, ბრონქიტის, ხველის, ყელის ტკივილის, კანის დაავადებების, ჭრილობების, დამწვრობების, სახსრების ტკივილის სამკურნალოდ. ასევე, იყენებდნენ როგორც შარდმდენ და სისხლის გამწმენდ საშუალებას.

როგორ გამოვიყენოთ

ზოგადი რეკომენდაციები:

• ფიჭვის ქერქი ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ფორმით: გამომშრალი ქერქი, ნაყენი, ჩაი, კაფსულები, მშრალი ექსტრაქტი და სხვა.
• შიგნით მისაღებად, როგორც წესი, გამოიყენება ნაყენი, ჩაი, კაფსულები ან მშრალი ექსტრაქტი.
• გარეგანი გამოყენებისთვის გამოიყენება ნაყენი, ნახარში (უფრო კონცენტრირებული ნაყენი), მალამოები.
• დოზირება დამოკიდებულია გამოყენების ფორმაზე და დაავადების სიმძიმეზე.

ნაყენის მომზადება:

• 1-2 სუფრის კოვზ დაქუცმაცებულ ფიჭვის ქერქს დაასხით 200-400 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ თავდახურულ ჭურჭელში 1-2 საათის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1/4-1/2 ჭიქა 3-4 ჯერ დღეში, ჭამის წინ.

ჩაის მომზადება:

• 1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ფიჭვის ქერქს დაასხით 200 მლ მდუღარე წყალი.
• გააჩერეთ 10-15 წუთის განმავლობაში.
• გაწურეთ.
• მიიღეთ 1 ჭიქა 2-3 ჯერ დღეში.

მშრალი ექსტრაქტის გამოყენება:

• მშრალი ექსტრაქტის გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

კაფსულების გამოყენება:

• კაფსულების გამოყენებისას მიჰყევით მწარმოებლის ინსტრუქციას.

სხვა გამოყენების მეთოდები:

• გამოსავლებად: გამოიყენეთ ფიჭვის ქერქის ნაყენი ან ნახარში პირის ღრუსა და ყელის გამოსავლებად ანთებითი პროცესების დროს.
• კომპრესებისთვის: დაასველეთ ბამბის ქსოვილი ფიჭვის ქერქის ნაყენში ან ნახარშში და დაიდეთ დაზიანებულ ადგილზე. გამოიყენება კანის დაავადებების და მცირე ზომის ჭრილობების დროს.
• აბაზანებისთვის: ფიჭვის ქერქი იშვიათად გამოიყენება აბაზანებისთვის, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლებელია 1-2 ლიტრი ნაყენის ან ნახარშის დამატება აბაზანის წყალში.

გვერდითი მოვლენები

ფიჭვის ქერქის გამოყენებისას შესაძლოა გამოვლინდეს შემდეგი გვერდითი მოვლენები:

• გულისრევა, ღებინება (დიდი დოზებით შიგნით მიღებისას).
• კუჭის გაღიზიანება.
• ალერგიული რეაქციები (იშვიათად).

უკუჩვენებები

ფიჭვის ქერქის გამოყენება უკუნაჩვენებია შემდეგ შემთხვევებში:

• მომატებული მგრძნობელობა ფიჭვის ქერქის ან მასში შემავალი კომპონენტების მიმართ.
• ორსულობა და ლაქტაციის პერიოდი (უსაფრთხოების შესახებ საკმარისი მონაცემების არარსებობის გამო).
• 12 წლამდე ასაკის ბავშვები (შიგნით მისაღებად).
• თირკმლის და ღვიძლის მძიმე დაავადებები.
• კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება.

გაფრთხილება

ფიჭვის ქერქის გამოყენებამდე, განსაკუთრებით სამკურნალო მიზნებისთვის და ხანგრძლივი დროით, აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. არ გადააჭარბოთ რეკომენდებულ დოზას. ფიჭვის ქერქმა შეიძლება გააძლიეროს ანტიკოაგულანტების (სისხლის გამათხელებლების) მოქმედება.